Türkiye, Meksika, Endonezya, Güney Kore ve Avustralya'dan oluşan uluslararası platform MIKTA 8. Parlamento Başkanları Konferansı, "Çok Taraflılık, Küresel Karşılıklı Bağımlılık ve Parlamentolar" başlığıyla TBMM'nin ev sahipliğinde Sepetçiler Kasrı'nda yapılıyor.

Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremlerle ilgili konuşan TBMM Başkanı Şentop, "'Asrın felaketi' olarak da adlandırdığımız bu afetlerde büyük kayıplar yaşadık. 'Asrın felaketi' diyoruz ama aslında asırlardır yaşanmamış olan, belki de 500 yılda bir yaşanabilecek bir afetle karşı karşıya kaldık. Böyle zamanlarda en büyük tesellimiz sizler gibi dostlarımızın yanımızda olduğunu bilmek olmuştur. Bu yüzden, deprem sonrasında bu toplantının yapılmasına ilişkin tereddütler oluşsa da ve bu durumu sizlerin anlayışla karşılayacağınızı bilsek de sizlerle buluşmak istedik. Bu vesileyle, acımızı paylaşan, acil arama-kurtarma ve insani yardım desteklerini bizden esirgemeyen MIKTA ülkelerine, halklarına, sizlere milletimiz adına şükranlarımı sunarım." ifadesini kullandı.

Meclis Başkanı Şentop, çok taraflılık ve küresel karşılıklı bağımlılık ekseninde parlamentolar arasındaki işbirliğinin giderek gelişmekte olduğunu memnuniyetle gözlemlediğini vurgulayarak, şöyle devam etti:

"Etkin çok taraflılığı dış politikamızın en önemli unsurlarından biri olarak görüyoruz. Bu bağlamda MIKTA Türkiye için müstesna bir yere sahip. MIKTA'nın, uluslararası işbirliği, diyalog ve kültürler arası anlayışa dayalı yapısını önemsiyoruz. MIKTA'nın bölgesel ve küresel sorunların çözümüne katkı sağlama potansiyelinin yüksek olduğunu değerlendiriyoruz. Bu bağlamda, 2022 yılında memnuniyetle üstlendiğimiz MIKTA dönem başkanlığını, 2023 yılında Endonezya'ya devrederken işbirliği ve koordinasyonun daha güçlü bir şekilde süreceğine olan inancımı da ifade etmek isterim."

Birbirine daha fazla bağlı ve bağımlı bir hale gelen dünyada yaşandığına dikkati çeken Şentop, "Küresel anlamda karşılaştığımız zorluklar da bu minvalde daha karmaşık ve çok yönlü hale geliyor. İşte bu zorlukların üstesinden gelmek; siyasi, sosyal ve ekonomik sorunlardan çıkış yolları üretmek için çok taraflılık kilit bir araç olarak uluslararası ilişkilerin temel prensipleri arasında yer almaktadır. Çok taraflılık, ülkeler arasında dayanışma, saygı ve adil bir paylaşımı öngörmektedir." görüşünü paylaştı.

Şentop, çok taraflılık ile birlikte değerlendirilmesi gereken bir diğer hususun, ülkelerin birbirine olan ihtiyacını ve işbirliğini zorunlu kılan küresel karşılıklı bağımlılık olduğunu dile getirerek, "Son yıllarda tecrübe ettiğimiz salgın, savaş, doğal afetler, kuraklık gibi meseleler yerküredeki her bir devletin ve hatta her bir ferdin birbirine ne kadar kestirme ve girift bağlarla bağlı olduğunu net bir şekilde göstermiştir. Dolayısıyla küresel karşılıklı bağımlılık, ülkeler arasındaki işbirliğinin artmasını ve uluslararası sorunların çözümünde ortak çabaların sergilenmesini gerektirmektedir." değerlendirmesinde bulundu.

Ülkelerin ancak işbirliği yoluyla küresel sorunların üstesinden gelebileceğini belirten Şentop, bu sorunlarla hiçbir ülkenin tek başına başa çıkabilmesinin mümkün olmadığını, milletlerin temsil organları olarak parlamentoların da bu bağlamda uluslararası işbirliğini geliştirmek, tecrübeleri paylaşmak ve halklar arasındaki köprüleri güçlendirmek için aktif bir rol oynaması gerektiğini bildirdi.

"Bize düşen sorumluluk, parlamentoların halktan aldıkları gücü değerlendirerek ve küresel karşılıklı bağımlılığın farkında olarak çok taraflılığı teşvik etmektir" diyen Şentop, birlikte çalışılabilecek konulara odaklanılması ve işbirliği yollarının keşfedilmesi gerektiğini ifade etti.

Toplantının başlığını bu anlayışla "Çok Taraflılık, Küresel Karşılıklı Bağımlılık ve Parlamentolar" olarak belirlediklerini anlatan Şentop, öncelikle çok taraflılığa imkan veren en önemli mekanizmalardan olan uluslararası kuruluşları ve bunların "etkin çok taraflılığa" hizmet etmesi için ihtiyaç duyulan reformları, toplantıda gündeme aldıklarını aktardı.

Şentop, küresel karşılıklı bağımlılığı açık bir şekilde orta koyan güncel meselelerde MIKTA ülkelerinin birbiriyle tecrübelerini paylaşması amacıyla göç, gıda güvenliği, tedarik zincirleri, yeni nesil teknolojiler ve yapay zeka gibi konulara gündemlerinde yer verdiklerini kaydederek, "Ve en nihayetinde hızla değişen küresel ortamda parlamenterlere düşen görevleri sizlerle istişare etmek istedik. Bugün gerçekleştireceğimiz fikri alışverişlerin verimli ve anlamlı olmasını ve küresel olarak karşılaştığımız zorlukların üstesinden gelmemize yardımcı olacak somut eylemlere öncülük etmesini umuyorum. İnanıyorum ki bu toplantı, bu anlamda alternatif fikir ve yaklaşımlar ortaya koyacaktır." dedi.

Konferansa, TBMM Başkanı Şentop'un yanı sıra, AK Parti İstanbul milletvekilleri Ravza Kavakcı Kan ile Abdullah Güler, Meksika Temsilciler Meclisi Başkan Vekili Noemi Berenice Luna Ayala, Endonezya Temsilciler Meclis Başkanı Puan Maharani, Güney Kore Ulusal Meclis Başkanı Kim Jin-Pyo ve Avustralya Senato Başkan Yardımcısı Andrew Mclachlan katıldı.

TBMM Başkanı Şentop, MIKTA 8. Parlamento Başkanları Konferansı’nın açılış konuşmasının ardından, "Uluslararası Sistemin Reformu: Adalet, Çoğulculuk ve Kapsayıcılık" başlıklı 1. oturumuna katıldı.

Oturumda konuşan Şentop, dünyanın ihtilaflar, çatışmalar ve savaşlarla kritik bir dönemden geçtiğini belirtti.

Soğuk Savaş sonrasında başlayan uluslararası ortamdaki iyimser havanın tamamen dağıldığına dikkati çeken Şentop, "Terör örgütleri etkilerini arttırmış, ihtilaf ve çatışmalar artmış, büyük ölçekli savaşlar baş göstermiştir. Üstelik hızla küreselleşen dünyada artık hiçbir çatışmanın, hiçbir ihtilafın, hiçbir ekonomik veya sosyal olayın etkisi belli bir sınırın içerisinde kalmamakta, küresel ölçekte sonuçlar doğuran bu olaylar zaman zaman ülkelerimizdeki en küçük yerleşim yerindeki insanları dahi etkilemektedir. Bu nedenle küresel barış ve istikrarın sağlanması hepimiz için büyük önem arz etmektedir." diye konuştu.

TBMM Başkanı Şentop, gelinen noktada uluslararası hukukun araçları olarak tesis edilen uluslararası kurumların işlemediğini, küresel barış ve istikrara sunmaları beklenen katkıları sunamadıklarını söyledi.

Dünyayı savaşlardan korumak üzere 1945 yılında Birleşmiş Milletlerin (BM) kurulduğunu aktaran Şentop, "Ancak uluslararası ortamdaki tüm değişimlere rağmen uluslararası hukukun en önemli sütunu olan bu kurum halen eski güç dengelerine göre kurulan karar alma mekanizmaları ile işlemeye devam etmektedir. Geçtiğimiz 78 yılda, dünya oldukça hızlı bir dönüşümden geçmiş, yeni tehdit ve sınamalar ortaya çıkmış, uluslararası güç dengeleri değişmiş, iki kutuplu dünya devri sona ermiş, İkinci Dünya Savaşı'nın kazananları ve kaybedenleri dengesine göre formüle edilen, buna göre işleyen uluslararası sistem ise değişmemiştir." ifadelerini kullandı.

TBMM Başkanı Şentop, BM ile ilgili eleştirilerini sürdürerek, "Üstelik ilk tesis edildiğinde dahi BM Güvenlik Konseyi'ndeki veto hakkı gibi antidemokratik ve küresel barış ve istikrarın korunmasını bazı ülkelerin politik çıkarlarına bağlayan, uluslararası hukuku güçlülerin hukukuna dönüştüren prosedürler nedeniyle baştan işlevsizliklerle doğan bu sistem bugün artık günümüz ihtiyaçlarına cevap vermekten çok uzaktır. Bunun altını kalın çizgilerle çizmek gerekir, uluslararası sistemin reform ihtiyacı son birkaç yılın meselesi değildir." değerlendirmesini yaptı.

Dünyada yaşanan olaylara ilişkin örnekler de veren Şentop, şöyle devam etti:

"90'larda Bosna'daki soykırım mevcut uluslararası sistem için hiçbir zaman unutulmayacak bir utanç vesikasıdır. Yine aynı yıllarda Ruanda'daki soykırımı da küresel barış ve istikrarı tesis etmekle görevli kurumlar sadece izlemiş, bu da başta BM olmak üzere uluslararası toplumun karnesine yazılmıştır. Irak işgal edildiğinde, Suriye'deki iç savaşta uluslararası kurumlar yine sınıfta kalmış, 100 binlerin hayatını kaybedişini uluslararası toplum sadece izlemiştir. Uluslararası toplum için bir diğer utanç vesikası da hiç şüphesiz Filistin'de 10 yıllardır devam eden işgaldir. Filistin'de siviller öldürülmekte, İsrail uluslararası hukuku her açıdan ayaklar altına almaktadır. Yıllardır ivmesi artarak devam eden İsrail'in ihlalleri uluslararası toplumun adeta izin vermesi ile gerçekleşmektedir."

TBMM Başkanı Şentop, bugün ise Ukrayna'da devam eden savaşın tüm dünyayı etkilediğini dile getirerek, küresel bir enerji krizine neden olduğunu anlattı.

Şentop, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın uluslararası ortamda eşsiz bir liderlik örneği gösterdiğini, çok taraflılık temelinde BM ile bazı girişimlerde bulunduğunu vurgulayarak, "Böylelikle Türkiye olarak bu savaşın hem Ukrayna üzerindeki hem de küresel düzeydeki etkilerini azaltmakta muvaffak olduk. Tarafları masaya oturtmak, ateşkes sağlamak ve nihayet olarak barışı tesis etmek için de halen büyük çaba sarf ediyoruz. Ancak bizim çabalarımız dışında çok taraflı diplomatik çabalar olmadığından, çok taraflı uluslararası kurumlar her zamanki gibi etkisiz olduğundan ve üstelik akan kanı durdurmak, yıkımı engellemek yerine savaşı körüklemeyi tercih edenler de olduğundan savaşın ne zaman sonlanacağına ilişkin bir öngörü de bulunmamaktadır." diye konuştu. 

Mevcut düzenin acilen reforme edilmesi gerektiğini belirten Şentop, şu ifadeleri kullandı:

"Bu noktada ümit verici olan şudur ki bugünkü sistemde avantajlı konumda olan, barış ve istikrarı veto hakkına sahip bazı ülkeler de Cumhurbaşkanı'mız Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın yıllar önce 'Dünya Beşten Büyüktür' sloganıyla dikkat çektiği kapsamlı bir reform ihtiyacını ifade etmekte, özellikle BM Güvenlik Konseyinin yapısının değiştirilmesinin elzem olduğunu belirtmektedirler. Bugün neredeyse tüm ülkeleri ilgilendiren meselelerde bir elin parmaklarını geçmeyen sayıda ülkenin karar vermesi, tüm insanlığın barış içinde müreffeh bir şekilde yaşama ideasının bu ülkelerin ulusal çıkarlarına, liderlerinin şahsi hırslarına kurban edilmesi artık kabul edilemez ve sürdürülemezdir."

Şentop, uluslararası kurumlarda daha adil, çoğulcu ve daha kapsayıcı karar alma mekanizmalarının ivedilikle tesis edilmesi, veto hakkı gibi uluslararası hukukun uygulanmasını imkansız hale getiren, kurumları işlevsizleştiren mekanizmaların kaldırılması gerektiğinin açık olduğunu bildirdi.

Bunu sağlayacak girişimlerde bulunarak, gerekli adımları atmak gerektiğine dikkati çeken Şentop, "Zira barış veto edilemez, buna kimsenin hakkı olamaz. Daha adil, çoğulcu ve kapsayıcı bir temsilin olduğu BM Genel Kurulunun yetkileri genişletilmelidir. Güvenlik Konseyi üyelerinin sayısı adalet ve çoğulculuk esasında artırılırken küresel barış ve istikrarı ilgilendiren konularda Genel Kurul çok daha güçlü yetkilerle donatılmalıdır." değerlendirmesini yaptı.

Barışın korunmasında herkesin söz sahibi olması gerektiğinin altını çizen Şentop, "Zaten bugün dahi Genel Kurul daha hakkaniyetli ve adil kararlar verirken bu kararlar maalesef Güvenlik Konseyi tarafından görmezden gelinmektedir. Tabii reforme edilmesi gereken sadece BM değildir. Maalesef bütün uluslararası kurum ve kuruluşlar için aynı ihtiyaç söz konusudur." dedi.

"Avrupa Konseyinden NATO'ya, IMF'den Dünya Ticaret Örgütüne uluslararası kurumların önemli ölçüde reforme edilmesi gerekmektedir." değerlendirmesinde bulunan Şentop, şunları kaydetti:

"Son dönemde ülkemizdeki iç siyaset nedeniyle oldukça popülerleşen bir İran atasözü var: 'Oturdular, konuştular, dağıldılar.' Bu atasözü uluslararası kurum ve kuruluşların mevcut durumunu çok güzel anlatmaktadır ancak artık uluslararası toplumun oturup, konuşup, dağılmaktan fazlasını yapmasının zamanı da gelmiştir. Adalet, çoğulculuk ve kapsayıcılık. Bu üç anahtar kelime uluslararası sistemi içine düştüğü açmazdan çıkaracak, uluslararası hukukun etkin bir şekilde uygulanmasını sağlayacak, tüm aktörlerin adil olduğuna inandığı etkin bir yeni dünya düzenin tesis edilmesi için gereken reformların merkezinde yer almalıdır. Bu çerçevede en öncelikli ihtiyaç kuvvetli bir siyasi iradedir. Maalesef uzun zamandır ifade edilen reform isteklerine rağmen kapsamlı bir değişime yönelik kuvvetli bir siyasi iradenin varlığından söz etmek zordur." (Fİ)

Kaynak: https://www.tbmm.gov.tr/