Atatürk´ün önderliğinde Türk ulusu olarak benimsediğimiz Yurtta barış dünyada barış ilkesiyle, savaşı bitiren antlaşmalar içinde halen uygulanan tek barış antlaşması olan, 24-Temmuz-1923´te imzalanan, ülkemizin, bağımsız ve eşit bir devlet olarak uluslararası topluma kabul edilmesini sağlayarak kurtuluş destanını taçlandıran, Türkiye Cumhuriyeti´nin tapusu ve ulusal onuru sayılan Lozan Barış Antlaşması´nın yıldönümü olan bugün, kurtuluşun reçetesinin yazıldığı tarih olan 23-Temmuz-1919´a gidelim istedim.
Kendisi tarafından kaleme alınan, kurtuluşun yol haritasını ve yurdumuzun nasıl kurulduğunu anlattığı Nutuk´ta da belirttiği üzere ulu önder Atatürk, içinde bulunulan şartlar gereği, mücadele yolunda atılacak adımları daha İstanbul´dan çıkmadan çok önce düşünür, karar verir ve planlar.
Aklının, mantığının, inancının dayanağı olan, Temel ilke, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır. Bu ilke, ancak tam istiklale sahip olmakla gerçekleştirilebilir?düşüncesiyle hareket eder.
Efendiler, bu durum karşısında bir tek karar vardı. O da milli egemenliğe dayanan, kayıtsız şartsız, bağımsız yeni bir Türk devleti kurmak! diyerek yola koyulur.
En doğru mücadelenin Anadolu´da yapılacağına inanır ve daha bu topraklara ayak basar basmaz uygulamaya başlar. Amasya Genelgesi´nde de yer aldığı gibi bu dönemde milli bir kongre toplayarak milli mücadele ile ilgili tüm faaliyetleri birleştirmeye yönelir.
O gün, gösterişsiz bir okul salonunda toplanılır. İlk andan itibaren başkanlığa seçilen Atatürk, bu toplantılarda; ülkenin içinde bulunduğu durum ve ilerlenecek yol hakkında kongre üyelerini aydınlattığı konuşmada, tarihin ve olayların getirdiği sonuçlarla ülkenin içine düştüğü tehlikeyi işaret eder. Ateşkes Antlaşması hükümlerine aykırı olarak yapılan saldırılardan ve işgallerden bahseder.
Tarihin, bir milletin varlığını ve hakkını hiçbir zaman inkar edemeyeceğini, bu itibarla vatanın, milletin aleyhinde verilen hükümlerin er ya da geç iflasa mahkum olduğunu söyler.
Vatan ve milletin kutsal varlıklarını kurtarmak ve korumak hususunda son sözü söyleyecek, bunun gereğini yerine getirecek gücün, bütün vatanda bir elektrik ağı haline gelmiş olan milli akımın kahramanlık ruhu olduğunu ifade eder.
Maneviyatın kuvvetlendirilmesine yardımcı olmak üzere de, dünyadaki bütün milletlerin milli amaçlarına ulaşmak için yapmış oldukları mücadeleleriyle ilgili bilgi verir.
Milletin kaderine hakim olacak bir milli iradenin ancak Anadolu´dan doğabileceğini belirtir. Milli iradeye dayanan bir Millet Meclisi´nin meydana getirilmesini ve gücünü milli iradeden alacak bir hükümetin kurulmasını kongrenin ilk hedefi olarak gösterir.
14 gün süren bu toplantılar sonucunda köklü, geniş çaplı, ilkeler ve kararlar bütünlüğüne varılır.
Vatanın bir bütün olduğunun ve bölünemeyeceğinin, milletin her türlü yabancı işgale, müdahaleye karşı kendini savunacağının, manda ve himayenin kabul olunamayacağının, milli iradenin hakim kılınacağının, milli gücün kullanılacağının kararlaştırıldığı gün olur 23-Temmuz-1919.
Her şeye rağmen bu kararların ve ilkelerin gerçek nitelikleri hiç değiştirilmeden uygulanma imkanı bulduğu kongre, 7-Ağustos´ta, Atatürk´ün üyelere yaptığı şu konuşmayla son bulur:
Önemli kararlar alınan, bütün dünyaya milletimizin varlık ve birliğini gösteren bu kongremizi tarih, ender görülen büyük bir eser olarak kaydedecektir. Sözlerimde isabetsizlik olmadığını zaman ve olayların ispatlamış olduğuna inanıyorum, Efendiler.
Türkiye´nin en büyük şansıdır geleceği gören ve tarih bilinciyle hareket eden bir lidere sahip olmak. En büyük yol haritasıdır bugün hala daha geçerliliğini koruyan fikirlerine bağlı kalmak. Bu vatana adanmış tüm hayatlara, anılarına, varlıklarıyla can bulmuş bu topraklara saygıyla.
