Yapılan araştırmalarda, Cilalı Taş Devrinde yaşamış insanların, “T“ biçimindeki dikit taşlar üzerinde işlenmiş, yabani sığır, akrep, tilki, yılan, aslan, yaban domuzu, yaban ördeği, kuş, kurbağa, örümcek ve yabani bitki kabartmaları incelendiğinde dikili taşların üzerindeki resimler ve kabartmalar o dönemde yaşamış olan insanların sanatları hakkında bizlere fikir veriyor. Burada hayvan figürleri tek ve kabartma olarak işlenmiş, sanatsal açıdan farklı bir anlayışı etkileyici biçimde yansıtmaktadır.
Göbekli Tepeden çıkarılan “T” biçimindeki anıtsal dikilitaşlardaki hayvan kabartmaları
Konumu itibariyle çevresinde geniş kayalık platolar bulunan Göbekli Tepe’de, dikilitaşlar bu platolardaki kayalardan yekpare halinde kesilerek temin edilmiştir Kazılar sonucunda çok sayıda hayvan heykeli, çakmaktaşından aletler, taştan boncuklar ve kaplar ile küçük figürler açığa çıkartılmıştır Birçok yapıda kazı henüz taban düzlemine inmemiş, yanıltıcı bilgi ve görünüm veriyor.
Göbekli Tepe tapınak alanı bin yıl kadar kullanıldıktan sonra üstleri toprakla örtülerek gizemli bir biçimde terk edilmiş ve ovalarda ve su kenarlarında ilk tarım topluluklarının yaşadığı yerler kurulmaya başlanmıştır. Şimdiye kadar çıkarılan katmanlar Göbekli Tepe'nin bir kült merkezi olarak kullanımına ait en az 1000 yıllık bir süreci yansıtıyor. Göbeklitepe terk edildikten sonra o noktaya bir daha kimse gelip yerleşmemiş. İyi korunmuş olmasının bir diğer nedeni de yapıların yere gömük olup içlerinin terk edildiğinde doldurulması, yani “bina gömme” geleneğinin olması; bu bütün Çanak Çömleksiz Neolitik yerleşimlerde görülmekte, zaten bu nedenle Neolitik yerleşimlerin mimarisi, daha sonraki dönemlerden çok daha iyi korunmuş, hatta bazen tek bir taşı bile eksilmemiş olarak gelmektedir.
Urfa Bölgesinde Göbekli Tepe anıtsallığı ile farklı konuma getirilse de geniş bir bölgede benzerlikler içeren ve henüz kazı yapılmamış, gelecek nesiller için korunması gereken Çanak-Çömleksiz (Seramiksiz) Neolitik dönem ören yerlerindeki ( Sefer Tepe ve Hamzan Tepe(küçük höyükler), Karahan Tepe(110 dekar), , Ayanlar Höyük (140 dekar) , Taşlı Tepe (12 dekar), Kurt Tepesi (7 dekar), Harbetsuvan Tepesi (6 dekar)) (Çelik, B., BÜ,2019, 299, 29-34) kült (tapınma) merkezlerinin yüzey araştırmalarına dayanarak, inançla ilişkilendirebileceğimiz, önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir. Diğer buluntu yerlerinin varlığı Göbekli Tepeyi tek başına bir inanç merkezi olarak görmenin doğru olamayacağını düşündürüyor. İzleyen yıllarda bölgede yapılacak arkeolojik kazılarla dönemin daha iyi anlaşılabileceğine inanıyoruz.
Göbekli Tepe’yi diğer Neolitik alanlardan ayıran önemli bir nokta ise yaşam alanlarında bulunması gereken objelere rastlanmamasıdır.Göbekli Tepe’deki tasvirler günümüzden yaklaşık on iki bin yıl önce, avcı-toplayıcılıktan tarımcı yaşam biçimine geçilirken yaşamış insanların inançları ve dünya görüşleriyle ilgili eşsiz bilgiler sağlamıştır.Unutulmaması gereken önemli bir nokta uzun zaman öncesinin antik düşüncesini kısa bir zaman aralığında asla anlayamayacağımızdır.
KAYNAKLAR
*Bilim ve Ütopya Dergisi (2019) Göbeklitepe Uygarlığın Sınıfların Devletin Kökeni mi? Sayı: 299, 7-40.
*Benedict, P. (1980). Güneydoğu Anadolu YüzeyAraştırması. H. Çambel, & R.J.Braidwood (Ed.),Braidwood , R.J. (2008). Tarih Öncesi İnsanları (B.Altınok, Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.2008
*Çelik, Bahattin, Güler, Mustafa, Güler Gül (2011) A newpre-potteryneolithicsettlement in southeasternTurkey: Taşlı Tepe, Anatolia, 37, 225-236
*Çelik, Bahattin (2016)Yeni buluntular ışığında seramiksiz dönem erkek figürleri, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 3-18..
*Çoksolmaz, Ece (2011) Çanak çömleksiz neolitik dönem yerleşmelerinin Anadolu’daki dağılımı (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniv.Sosyal Bilimler Enstitüsü, ) Konya.
*Schmidt K. «Göbeklitepe, en eski tapınağı yapanlar».Arkeoloji Sanat yayınları, 2007
