Yeni Adana gazetesini izleyeli yaklaşık kırk yıl kadar oldu. Yetmişlerde İsmail Ferahköse´nin döneminden beri ardına düştük sayılır Yeni Adana´nın. Tabii bu art meselesinde kalem olarak ilgiliydik; şiirler, dörtlükler, öyküler, denemeler, spor yazıları, köşe yazıları, kitap incelemeleri, gezi notları, röportaj ve söyleşilerle bugünlere kadar akıp geldi. Bu kırk yılın bir başlangıcı sanatsallıklarla geçse de, geriye kalan 33 yılı dolu dolu bir üretimle geçti. Sanal ortamlara fazla takılmadan, ?söz uçar, yazı kalır? gerçeğinden hareket ederek, deyim yerindeyse yumulup yazdığımız son 9-10 yıllık süreçte ise çeşitli türdeki bu yazı emeğinin yılda üçlü rakamlara vardığının farkına ancak varabildik. Bir yazar da bundan başka ne isteyebilir ki, kitap hariç? Bir monolog yaratmayacaksa o da istenir elbet.
Şimdi bu sözünü ettiğimiz Yeni Adana´lı yıllara şöyle bir gözümüz daldığında, Kızılay Caddesi´nde Büyük Postanenin karşısındaki, altında matbaa olan üç katlı ahşap binadan, Abidinpaşa Caddesi´ndeki bugünkü yerine, daha sonra Abidinpaşa´yı takiben Taşköprü´ye doğru onun 100 mt. kadar ilerisindeki adını anımsayamayacağım o pasajın ikinci katına, orda çok kalmadan da yine bugünkü yerinde yayınını sürdürmesi birçok anılarla birlikte, bir film şeridi gibi gözlerimizin önünden geçer.
Yeni Adana gazetesinin kuruluşuna neden olan yurt sevgisi, destek veren okurlar ve büyük oranda yaşamak yolundaki onurlu direnişin göstergesi olan kendi çabasıyla Yeni Adana gazetesinin bugünlere kadar gelme başarısını gösterdiği görülüyor. Kendi çabası konusu da uluorta dolaşan bir şey değildir. Sonuçta Yüreğir ailesinin ödediği ekonomik bedellerle Yeni Adana bugünlere kadar uzanıp gelmiştir. Özlenen, dilenen noktaya gelinmiştir? Yurdun özgürlük simgesi, baba yadigarı Yeni Adana yaşatılmıştır. Halka mal olan, saygın ve anıt bir kültürel varlık hâline gelen Yeni Adana için bundan sonrası da hak ettiği yerde yaşatılmasını sağlamaktır. Yeni Adana uğruna özveri ve bedel konusuna gelince? Kuşkusuz etik değerleri olan gerçek bir gazetecilik yerine eğer ödenen bedellerle müteahhitlik yapılmaya kalkılsaydı, ya da böyle bir alanda değerlendirilseydi kuşkusuz ki Yüregir ailesi elini sıcak sudan soğuk suya vurmadan sülalece yaşar giderlerdi. Ama bu kavga, bu sevda bambaşka bir şey. Onurlu bir sevdanın kavgası, yurdun ve ailenin kutsal sayılan değerlerine sahip çıkmanın onuru. Yurtseverliğin dillere destan öyküsü. Bize bunu anlatıyor bu sevda.
Yeni Adana´nın bugün yüzyılı geride bıraktığı yerden durup da geriye dönüp baktığımızda bambaşka bir Yeni Adana görürüz? Kuşların muhabirliğini yaptığı, sahibi ve başyazarının vur emri gölgesinde çarşafla şehri terk ettiği, futbol maçlarının gölgesinde doğan, gelişen, direnen, dağ başlarındaki Kuvvayı Milliye´ye katır sırtında ulaştırılan Yeni Adana gazetesinin, önündeki birkaç on yıl sonra Çukurova´nın tamamına ulaştığını; Mersin, İskenderun ve Ceyhan muhabirleri olduğunu görüyoruz. Ve hatta Ceyhan´da muhabiri Emin beydi, görüştüğümüz zamanlar olmuştu. Kuşkusuz teknolojinin ilerlemesi, zaman içinde artan maliyet ve düşen trajla birlikte gazetelerin ayakta durabilmeleri için güçlü sermaye yapılarına gereksinim duyulması taşrada ve yerelde çıkan gazetelerin yaşama şansını oldukça azaltmıştır.
*YENİ ADANA GÜNLERİ
Yayınlanan deneme ve öykülerimiz nedeniyle Yeni Adana´ya davet edilmemiz bir yazıbaşı yapmayı taçlandıran onur verici bir şey olsa gerek? Futbolla fiilen ilgilenmenin bir sonucu olarak 5 Ocak Stadı´ndaki maçlardan sonraki kritikler yanında haftalık yazılar, röportaj ve söyleşilerle birlikte basındaki ilk göz ağrılarımız olarak geçmişteki yerini alır.
Köprünün altından çok sular aksa da, Yeni Adana günleri sürecinde günce örneği yazılanlar olsa da, belleğimizdeki isimler, simalar, anılar dün gibi hepsi ortada? Yeni Adana gazetesinde şiirin, öykünün, denemenin dahil olduğu arada birli bir kırk yıldan, yazar olarak geçen, sürekliliği olan otuz yılı aşkın süreye dönmek gerektiğidir aslolan?
Yeni Adana gazetesinde yazar olarak yer almamız tam 33 yıl olmuş? Şimdi bakıyorum da çok zaman geçmiş? İlk zamanlardaki yazarlarımızın çoğu yerini zaman zaman yazı ekibine katılan diğer arkadaşlara bırakmışlar, bayrak koşusu devam etmiş; giden, gelen, ayrılan olmuş. Yeni Adana örneği yereldeki basın organları zaman içinde küçülerek bugünlere kadar uzanan varoluş savaşımını vermeyi bu işleyiş içerisinde sürdürmüşlerdir.
1978-79´lardan bu güne kadar uzanan Yeni Adana gazetesi yayınını tanıklığımızdan dolayı bilmekle birlikte, 1929-1972 yılları arasındaki Yeni Adana gazetelerine baktığımızda da konuyu derinliğine görme şansımız olur. Yeni Adana gazetesi yaşamını sürdürme yolunda ilerlerken işlevini de yerine getirmiştir?
Yeni Adana gazetesinin Kurtuluş Savaşı´nın güney cephesindeki yurtsever direnişinin mutlu sonla sona ermesinden sonra da yeni Türkiye Cumhuriyeti´nin çağdaş yaşam hedefinde ilerlemesi ve yükselmesi için de ideal üstlendiği görülür? Üç ay gibi kısa bir sürede harf devrimini hayata geçiren Yeni Adana gazetesi Atatürk ilke ve devrimlerinin takipçisi olmanın yanı sıra; kılık kıyafet de dahil olmak üzere çağdaş yaşama geçtiğimizde, toplum olarak bu yaşama koşut uyum sağlayabilmek için sosyo/kültürel bir edinim kazanabilme yolunda yayın anlamında yoğun bir çaba göstermiştir. Yaşamsal kuralların topluma öğretilmesinden tutunuz eğitim ve öğretime kadar birçok alanda olumlu bir yansıtma işlevi gören Yeni Adana´da, özellikle Almanya´dan Türkiye´ye yansıyan örnekler oldukça fazladır. Bu konuda duyarlılık ve çabalarda Orhan Yüregir´in emeği algılanıyor? Yeni Adana gazetesinin kurucusu rahmetli Ahmet Remzi Yüregir beyin oğlu merhum Orhan Yüregir´in Yeni Adana´daki öykü, çeviri vb. sanatsallıkları da, Yeni Adana´nın sanatsal-kültürel/sosyo-kültürel iletişimine koşut seyretmiştir. O günlerden bugüne gelirken Ahmet Remzi beyin diğer oğulları olan Sayın Aydın Remzi Yüregir ile Çetin Remzi Yüregir beyler de başyazar ve yönetici olarak gazetelerini bugüne taşımışlardır. Aslında, Ahmet beyin oğulları eğitim, kültür ve sanat üçgeninde donanımlı birer yetkin insanlardır. Kendilerine özgü biçimleri olan aydın ve entellektüel yazarlar olarak, seyreden bu süreçte olumlu bir noktada olmuşlardır. Bunun sonucundadır ki, ciddi ve yurtsever bir gazi basın organı olarak Yeni Adana gazetesinin toplumu eğitici saygın bir misyon üstlendiğini görmemek olası değildir.
Yüregir ailesinin yeteneksel kaynaklı potansiyelleri sonucundadır ki, Yeni Adana gazetesinde sanatsal ivme hep vardır? Bir, iki örnek: Aileden olan ünlü şair Fazıl Hüsnü Dağlarca (1927) Yeni Adana´nın öğrenciler arasında açtığı öykü yarışmasında birincilik ödülünü alır. Ahmet Remzi Yüregir´in ardından, onun adına öykü yarışması açılır. Sonrasında, seksenli yıllarda sanat sayfasında yer alan şiir yarışması vardır. Harf devriminden hemen sonra tam anlamıyla oturamayan bir sanat sayfası çabası vardır. Dahası, gazetenin her sayfası adeta bir sanat sayfası gibidir. Başlangıçta, şiirden çok hikâye yer alır Yeni Adana sayfalarında. Öyle ki bir gazetede bir-iki öykü, çeviri öykü ve romanlar, çizgi roman ve roman tefrikası gibi sanatsallıklar yoğun bir biçimde sürüp gider 10-20 yıl. Bunun yanı sıra, Yeni Adana siyaset ve sporda da oldukça etkendir? Örneğin; ?Spor Şenliği?, ?Yılın Sporcusu? gibi geleneksel etkinliklerle Adana ve Çukurova´nın spor gündemini oluşturur, ilgi odağı olur.
*YENİ ADANA´DAN İLGİNÇ NOTLAR
H.R.M.M. ve Adana Rasat imzalı hava durumu duyuruları, Bossa Bonmarşe´li, şarap ilanlı, uçak maketli ?Tayyare Piyangosu? gibi ilginç ilanlar vardır Yeni Adana´nın sayfalarında.
Örneğin bir şarap ilanında:
?İnsana bakir bir ne´şe veriyor.?(10.04.1929)
Diğerinde:
?Meşhur Sihhat Rakıları? Adana´nın köyleri, pamuğu, toprağı ve insanları meşhur idi. Şimdi bu meşhurlar arasına bir de Sihhat rakısı karıştı. İç şu şöhretin şerefine.? (14.04.1929)
Dahası?
?Sihhat rakısının evlâdı coşgun neş´edir.?(s.2-18.04.1929).
?Kendi kendinize acıyınız da sıhhat rakısı içiniz bari. (11.04.1929)?
Ve bir Sihhat Rakısı fıkrası, aslında insanı sıhhatsizliğe yönlendiren?
?Müdür memuruna sordu:?Maşallah? Efendi öyleye kadar bütün işleri bitirdin? ?Dün akşam bir kadehcik ?Sihhat rakısı almıştım. Bu gün bana öyle bir gayret verdi ki efendim.(11.04.1929)?
İddaalıdır da:
?Terkibinde üzüm soması ve anasondan başka madde olduğunu ve bu rakınin muzir olduğunu (kim) isbat ederse 1000 lira mükafat verilecektir.( 05.06.1929-s.3)?
Yeni Adana gazetesinin sayfalarında, Ceyhan, Kozan; Mersin, Gaziantep Mektupları, Mardin haberi. Cebelibereket´den yarış haberleri ?Güreş/Canbaz ve Bisiklet koşusu- (08.04.1929) ile Kolombiya Gramofon, Remington yazı makineleri reklamları günün talebidir.(1929), Yeni Adana Gazetesi matbaası adres gösterilerek alınan satılan eşyalar vardır, hatta Yeni Adana´nın okurlara yönelik kampanyalı sattığı eşya ve gereçler. Günün iletişimi onu götürmektedir.(1929) Yeni Adana´nın nüshası 5 kuruştur. (1929)
Gelelim kent simalarına?
Şimdi aday adayından geçilmiyor ya, Cumhuriyet Halk Fıkrası´nın Belediye Başkanı adayları da açıklanır: ?Turhan Cemal Bey, Nalbant zade Ahmet bey, Pamukçu zade Aziz bey, Mühendis Ziya bey, Ahmet efendi zade Rifat bey, Dabağ zade Hüseyin Niyazi bey?
?Seyhan nehri kenarlarında Adana´nın kendine göre müteaddit plajları olmayacak mı??(s.1-14.06.1929) başlığı ile ?Bundan sonra beş çocuğu olanlardan da yol parası alınmayacak.?müjdesi günün ilgi çeken haberleridir. (17.06.1929)
Sonra, eşkıyalar alemindeyiz:
?Gizzik Duran öldürüldü? .(25.06.1929)?, ?Niğde havalisini haraca kesen eşkıya Kıçıkırık öldürüldü.(27.06.1929)
Bir YeniAdana duyurusu:
Yeni Adana´nın tahsildarı Zekeriya efendi işten ayrıldı(s.1-26.06.2016)
Adana´nın unutulan mahalleleri de tarihteki yerini alacaktır?
?İlân-Adana Belediye İntihap Encümeninden (16.04.1929-s.3) ?Sofu bahçe, Yortan, Paşa Nebi, Hılhil, Paytemur, Eski Dibağhane, Emirler, Derun kale, Camii kebir, Ağce mesçit, Saracan, Çukur mesçit, Harap bağçe, Eski çarşı, Kantaran, Haci Hamit, Saçlı Hamit, Şıh zade, Ağ Mehmet, Haci Fakı, Durmuş Fakı, Tekyei Zimyan, Hıdır İlyas, Hamaliye, Sisli, Babı Tarsus, Çırak, Bucak, Kasap Bekir, Nacaran, Çinarlı, Mermerli, Teke kurbü, Ganisaf zade, Bakır sındı, Eski Hamam, Taşçıkan, Şıh Mustafa, Salihiye, Hacı sofu, Yüksek dolap, Ağça kâhya, İcadiye, Şabaniye, Rahmiye, Atik verayi cesir, Cetvel başı, Sakızlar, Köprü sokağı, Ada sokağı, Paşa sokağı, Sultan sokağı, Dağlı oğlu obası, Çandır oğlu obası, Eski Çarşı, Kantaran, Şeyh zade, Ağ Mehmet?(16.04.1929) Şeyh zade, Ağ Mehmet(22.04.1929)? ?Hamam Kurbu, Ganisaf zade (25.04.1929)?
Şimdi, naçizane, onurunu taşıdığım bir Yeni Adana´nın yazarıyım. Yanlış anlaşılmasın, Yüregir ailesini anlatmam basın ve yazın konusunun değişmez bir gerçeği. Bunu herkes de bilir az çok. Bu nedenle de, yeri gelmişken vurgulamak gerekir ki, bu günlerde Yeni Adana gazetesi 101 yaşında?
Onu diyeceğim? Yurtsever ve aydın bir gazeteci-yazar olan Ahmet Remzi bey kalkınma ve eğitim savaşımının verildiği o günlerde Adana´nın Yüregir ilçesinde hâlen köylükten mahalleliğe geçse de aynı adı koruyan ve Çotlu, Gemisürenli, Karaoğlanlı ve pamuk işçiliğini yaptığımız Ağzıbüyük köylerinin eğitim gereksinimini karşılayacak olan Çotlu köyü okulunun yapımına önderlik yapar. Haber şöyledir:
?Adana´nın Çotlu köyü okul Mektebi için Ahmet Remzi Bey´in teşebbüs ve delâletiyle 80 haneli Çotlu köyünde üstü 3 odalı bir okul ve altı da iki dükkân olan iş yerili binanın inşaatına başlanmış. Okul Çotlu, Gemisürenli, Karaoğlanlı, Ağzıböyük köylerininin htiyacını karşılayacak. Okulun taşını köylüler getirecek, usta ücretleri de köy otlakiyesinden karşılanırken; Hacı meto zade Osman, Suphi paşa zade Abidin, Kara dayı zade İsmail, Nalbant zade Ahmet beyler nakit yardımda bulunacak, fabrikatör Salih efendi de mektebin üzerini kapatacak çinkoyu almaya vaat etmiş.? (17.04.1929)
*BASIN VE YAZIN OKULU YENİ ADANA
Yeni Adana gazetesinde sanat sayfası geleneği konusunda düşündüğüm derinliği bulamadım dersem doğruyu söylemiş olurum. Sanat sayfaları var yok değil ama yarım ve daha az sayıda düzenlenen sanat sayfalarıdır bunlar? 26 Mayıs 1929 tarihinde ilk kez sanat sayfası duyurusu birinci sayfadan yapılır, daha sonra da (15.06.1929) birkaç sanat sayfası çıkar ama bu sanat sayfaları, vurguladığım gibi yarım sanat sayfalarıdır. Sayfanın diğer yarısı ise haber, ilan vb. şeylere ayrılmıştır. 20 Şubat 1929 tarihli Yeni Adana gazetesinin ikinci sayfasının adı sanat sayfası değildir fakat ilk kez tamamen sanat olan ve dört imzanın öyküleriyle doldurduğu bir sanat sayfası gibidir. 18.07.1958 tarihli sanat sayfasından (s.3) sonra ise sanat sayfası yok. Bülent Habora´nın ?Fikir ve Sanat? başlığı altındaki yazıları yayınlanıyor; yabancı öykü çevirisi, magazin gibi şeylerle diğer haberler sayfanın bütünlüğünü oluşturuyor.
1929 temel alındığında, ilk yıllarda Orhan Remzi Yüregir´in sanat, kültür, okur üçgeninde katkı sağlayan yazı, öykü, inceleme ve çevirilerinden söz etmiştim. Yeni Türk toplumu için bunlar o günün çok önemli sanatsal ve kültürel değerleridir. İnsan ve toplumun bilinç kazanmasında önemli katkılar sağlamıştır. Bu günün oluşumunda o günün temelini aramak çok doğru bir şeydir. Zaman içinde Yüregir kardeşlerin yönetici ve yazar olarak Yeni Adana´da yerlerini aldıkları görülür. Sayın Aydın Remzi Yüregir, Yalçın Remzi Yüregir ve Çetin Remzi Yüregir´in gazetecilik ve yazarlık süreçleri böylece başlar? Çetin Remzi Yüregir öğrenim gördüğü Amerika´dan gönderdiği anlaşılan, 11 Ocak 1957´de Los Angeles´de yazdığı RH Hugh Gnitskell isimli bir İngiliz´in konferansından söz eden ?Konferans? adlı yazısı 6 Şubat 1957 tarihinde Yeni Adana´da yayınlanır. Bu,Çetin remzi beyin ilk yazısıdır. Bu arada müzik öğrenimi gören ve besteci de olan Prof. Dr. Yalçın Remzi Yüregir´in ?Yaylı Sazlar Triosu?nun tamamı Amerikan´ın Sesi Radyosu´nda çalınır.
Adana ve Çukurova basınındaki birçok ismin yetiştiği bir basın okulu özelliğinde olan Yeni Adana´da yerelden ulusala uzanan gazeteci ve yazarlar olduğu gibi, özellikle Adana´daki gazetelerde çalışan birçok gazetecinin bir Yeni Adana geçmişi olmuştur.
Yeni Adana gazetesinde Çetin Altan, Oktay Ekşi, Mehmed Kemal muhabirliğini, yazarlığını yaparlarken, Oktay Akbal temsilciliğini üstlenmiştir. Amerika´da ?Dünya Basın Başarı Ödülü?nü (1965) alan Yeni Adana gazetesinde Fazıl Hüsnü Dağlarca´nın ödül alan ilk öyküsü yayınlanırken, gazeteci de olan Bekir Sami Kunt´un da ilk ürünü Yeni Adana sayfalarında yer almıştır. Bununla birlikte Falih Rıfkı Atay, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Fakir Baykurt, Mahmut Makal, T. Kakınç, Sabahattin Eyüboğlu, Ceyhun Atuf Kansu, Sabahattin Kudret Aksal, Demirtaş Ceyhun, Nurer Uğurlu, İsmail Habib, Aka Gündüz, Celal Sılay, Muzaffer Sarısözen, Anıl Meriçelli, Doç. Dr. Cavit Orhan Tütengil Prof. Dr.Enver Ziya Karal, Şükrü Enis Regü, Bülent Tarcan, Vehbi Cem Aşkun, Dursun Akçam, Şevket Kutkan, Mehmet Seyda, Cahit Tanyol, Selmi Andak, RüştüŞardağ ve M.Sunullah Arısoy gibi tanınmış yazarların ürünleri yayınlanmıştır.
Henüz tamamını kapsamasa da, Yeni Adana gazetesinde yazan bazı diğer yazarları şöyle sıralayarak yazımıza son verebiliriz: Şeref Mutluay, Yusuf İzzet, Bürhan Sadık, Halim Hüsnü, D.C. Tayyar (Başmakale), Muzaffer (Başmakale), MTT, R. Atilla, Aptullah Oğuz, Nâkili (Hikâyeci) Akşam, Ali Nami, Raşit Recai, Tarık Ömer, A.R.(Başyazı), Mansur, H. Remzi, İsmail, Orhan Kaya, Vâ-Nû(Nâkili), Baki Baba, F-SS2, Akşam, T.S., Naime Feyzullah, Cerrah, Şahap Rıza, Kâmuran, Gülseren Ağan, Bir Yıldız, **, Yusuf Ayhan, Bülent Habora, Tuncer Uçarol, Ahmet Tahir, Atmaca, Gani Girici, Hakkı Gülmen, Nevzad Yalçıntaş, , Erol Aktı, Kenan Gedikoğlu, Sümer Sümer, Faruk Güven, Erol Erk, Uluğ Nutku, Dr. Kamran Şenel, Turgut Yeğenağa, Erdoğan Benlioğlu, Şahap Ayhan, Abdulkadir Ünlü, Fikret Sezgin, Ömer Taş, Tuğrul Çelik, Ertuğrul Muhsin, Güneş T.Yüregir, Ünsal Özdiker, Kalaba, Cevad Memduh Atlar, Mustafa Onar, Ethem Aydın, MÜŞİRKAYA CANPOLAT, Ali Özgen, Salih Sakçılar, M. Nuri Ayvalı, Hasan Şen, Ege Bağatur, Anadol C. Korzay, Hasan Seçkin, İsmet Baran, Turan Altuntaş, Cevher İhsan Miskioğlu, Şadi Kurtuluş, Kudret Kandemir, Damla.
