ABD Anayasa Mahkemesi bugün, 1973 yılında Roe v. Wade davasındaki kararla yürürlüğe koyulan federal kürtaj hakkı kararını bozduğunu açıkladı.
Roe v. Wade kararı, ABD’deki kadınların anayasal olarak kürtaj hakkını tanımış ve bunu ülke çapında yasallaştırmıştı.
Anayasa Mahkemesi’nin bugünkü kararı ise, kürtajı sınırlamak veya yasaklamak isteyen Cumhuriyetçiler’e ve dindar muhafazakarlara önemli bir zafer kazandırdı.
Mahkeme, muhafazakar çoğunluğun desteğinde 3’e karşı 6 oyla, Cumhuriyetçiler’in desteklediği ve 15 haftadan sonra kürtajı yasaklayan Mississippi yasasını onayladı. Roe v. Wade kararını bozmak için yapılan oylamada 5 muhafazakar yargıçtan destek çıktı.
Mahkeme Başkanı Yargıç John Roberts kullandığı oylarda, Mississippi yasasını onayladığını yazarken, Roe v. Wade için kararın bozulmasına karşı çıktı.
Yargıçlar, cenin rahim dışında yaşayabilir hale gelmeden önce kürtaj yapılmasına izin veren Roe v. Wade kararının anlış olduğuna, çünkü ABD Anayasası'nda kürtaj haklarından özel olarak bahsedilmediğine karar verdi.
Ceninin rahim dışında yaşayabilir hale gelmesi hamileliğin 24 ile 28’inci haftaları arasında gerçekleşiyor.
Muhafazakar Yargıç Samuel Alito’nun yazdığı ve mahkemenin Roe'yu bozma ihtimalinin yüksek olduğunu belirten kararın taslak versiyonu Mayıs ayında sızdırılmıştı.
Sızdırılan taslak metin, ülke çapında tartışmalara sebep olmuştu.
Alito tarafından yazılan ve bugün açıklanan karar, sızdırılan taslakla büyük ölçüde benzerdi.
Alito kararında "Anayasa kürtaja atıfta bulunmuyor ve böyle bir hak herhangi bir anayasal hüküm tarafından dolaylı olarak korunmuyor" diye yazdı.
Anayasa Mahkemesi, 1992 yılında Planned Parenthood of Southeastern Pennsylvania v. Casey başlıklı kararında, kürtaj haklarını yeniden teyit etmiş ve kürtaja erişim üzerinde "aşırı yük" oluşturan yasaları yasaklamıştı.
Alito, "Roe en başından beri korkunç derecede yanlıştı. Gerekçesi son derece zayıftı ve kararın zarar verici sonuçları oldu. Roe ve Casey, kürtaj meselesine ulusal bir çözüm getirmek bir yana, tartışmaları alevlendirdi ve bölünmeyi derinleştirdi" ifadelerini kullandı.
Bozma kararına katılan Yargıç Brett Kavanaugh da kürtaj karşıtlarının savunduğu, bir sonraki adımın mahkemenin Anayasa'nın ülke çapında kürtajı yasakladığını ilan etmesi olduğu iddiasına karşı, yazılı görüşünde "Anayasa ne kürtajı yasaklıyor ne de kürtajı yasallaştırıyor" dedi.
Liberal yargıçlardan şerh
Mahkemenin üç liberal yargıcı Stephen Breyer, Sonia Sotomayor ve Elena Kagan ise ortak bir muhalefet şerhi yayınladı.
Üç yargıç,"Gelecek yasaların tam kapsamı ne olursa olsun, bugünkü kararın bir sonucu kesin; kadınların hakları ile özgür ve eşit vatandaşlar olarak statüleri kısıtlandı" diye yazdı.
Yargıçlar bugünkü kararın sonucu olarak, "döllenmenin gerçekleştiği andan itibaren, bir kadının sözünü edebileceği hiçbir hakkı yoktur. Eyaletler, en ağır kişisel ve ailevi bedeller pahasına da olsa, kadını hamileliğini tamamlamaya zorlayabilir" ifadelerini kullandı.
Eşcinsel evlilik kararını da gözden geçirme çağrısı
Muhafazakar yargıç Clarence Thomas da yazılı görüşünde mahkemeyi, doğum kontrol hakkını koruyan, eşcinsel evliliği ülke çapında yasallaştıran ve eşcinsel seksi yasaklayan eyalet yasalarını geçersiz kılan geçmiş kararları yeniden gözden geçirmeye çağırdı.
Mississippi Yasası, kürtaj haklarına ilişkin Anayasa Mahkemesi’nin emsal kararının ihlali denilerek alt mahkemelerde engellenmişti.
Anayasa Mahkemesi kararı ise, kürtajı anayasal bir hak olmaktan kaldırıp, eyaletlerin kürtajı yasaklayan yasalar çıkarma gücünü geri getiriyor.
Yirmi altı eyaletin kürtajı yasaklama ihtimaline kesin gözüyle bakılıyor.
Mississippi, Roe v. Wade'in iptal edilmesi durumunda kürtajı yasaklamak için tasarlanmış tetikleyici yasaları olan 13 eyaletten biri.
Kürtajın liberal eyaletlerde yasal kalması muhtemel. Halihazırda on ikiden fazla eyalette kürtaj haklarını koruyan yasalar var.
Çok sayıda Cumhuriyetçi eyalet, son yıllarda Roe örneğini hiçe sayarak çeşitli kürtaj kısıtlamalarını kabul etti.
Roe kararından önce birçok eyalet kürtajı yasaklıyor, hamileliğini sonlandırmak isteyen kadınlara çok az seçenek bırakıyordu.
Bugünkü kararın bir sonucu olarak, Amerika'nın büyük bir bölümünde istenmeyen gebelik yaşayan kadınlar, prosedürün yasal ve erişilebilir olduğu başka bir eyalete seyahat etme, internetten kürtaj hapı satın alma veya potansiyel olarak tehlikeli yasadışı kürtaj yaptırma seçenekleriyle karşı karşıya kalabilirler.
Roe v. Wade'i bozmak, Hıristiyan muhafazakarların ve birçok Cumhuriyetçi yöneticinin uzun zamandır hedefiydi.
Cumhuriyetçi eski Başkan Donald Trump, 2016 yılında adayken, Anayasa Mahkemesi’ne Roe'yu bozacak yargıçlar atama sözü vermişti.
Dört yıllık görev süresi boyunca Trump, Anayasa Mahkemesi’ne üç muhafazakar yargıç atadı. Bu sayı, mahkemenin toplam üye sayısının üçte biri. Trump’ın atamaları mahkemeyi sağa kaydırdı ve mahkemede 3’e karşı 6 muhafazakar çoğunluk oluşturuldu.
Trump tarafından atanan yargıçlar Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh ve Amy Coney Barrett kararda çoğunlukta yer alan taraftaydı.
Mississippi'de kalan tek kürtaj kliniği olan Jackson Kadın Sağlığı Örgütü, 2018 yasasına meydan okudu ve Anayasa Mahkemesi’nde Demokrat Başkan Joe Biden yönetiminin desteğini aldı.
Yasa, "tıbbi bir acil durum" veya "ceninde ciddi bir anormallik" olduğunda kürtaja izin veriyor, ancak tecavüz veya ensestten kaynaklanan gebelikler için bir istisna yok.
2018'de bir federal yargıç, Roe emsalini gerekçe göstererek yasayı iptal etti. Merkezi New Orleans’da olan 5. ABD Temyiz Mahkemesi de 2019 yılında aynı sonuca vardı.
Biden, ''Karar Kadın Sağlığını ve Yaşamını Tehdit Ediyor''
Başkan Joe Biden ABD Anayasa Mahkemesi'nin federal kürtaj hakkı kararını bozduğu bugünün ''acı bir gün'' olduğunu ve Amerikalı kadınların kendi kaderlerini kontrol etme hakkını elinden aldığını söyledi.
Biden, Beyaz Saray'da yaptığı konuşmada ''Bu mahkeme ve ülke için acı bir gün'' dedi.
Biden, ''Kürtaj haklarını koruyan ve bir dönüm noktası olan 1973 tarihli Roe vs. Wade kararını bozmak, bu ülkede kadın sağlığı ve yaşamının artık tehdit altına sokuyor'' diye konuştu.
1973 tarihli yasanın kadınların kendi kaderini kontrol etmesine izin vererek eşitliğin temel kurallarını pekiştirdiğini belirten Biden, bu konuda kendisinin başkanlık kararnameleriyle yapabileceği az şey olduğunu söyledi; ancak Kongre'ye federal bir yasayla kürtaj hakkını yeniden tanıması çağrısı yaptı. Biden seçmenlere de bu hakları koruyacak Kongre üyelerini ve liderleri seçmeleri çağrısında bulundu.
Biden'ın konuşması sırasında Beyaz Saray'ın üst düzey kadın yetkililerinden İç Politika Konseyi Başkanı Susan Rice, Cinsiyet Politikaları Konseyi Başkanı Jen Klein ve iletişim danışmanı Kate Bedingfield da Başkan'ın yanında yer aldı.
Anayasa Mahkemesi bugün sabah saatlerinde tarihi bir adım atarak kürtajı federal hak olarak kabul eden ve ülke genelinde yasal hale getiren kararı bozduğunu açıklamıştı. Bu durum yıllardır kürtajın yasaklanmasını savunan Cumhuriyetçi ve muhafazakarlar için bir zafer olarak değerlendiriliyor.
Mahkeme'nin kararı yerel saatle sabah 10.00'da açıklaması kararın gelecek haftaya kalmasını bekleyen Beyaz Saray yetkililerinin hazırlıksız yakalanmasına neden oldu. Karardan bir saat kadar sonra Biden'ın konuşma yapacağı açıklandı.
''Üreme özgürlüklerini korumaya devam edeceğiz''
Adalet Bakanı Merrick Garland, Bakanlığın üreme özgürlüklerini korumak ve geliştirmek için yılmadan çalışacağını belirtti. Garland, federal kurumların federal yasaların izin verdiği ölçüde üreme sağlığı hizmetleri vermeye devam edebileceğini söyledi.
Garland, ''Bugünkü karar eyaletlerin kürtajı kendi sınırları içerisinde yasal tutma yetkilerini ortadan kaldırmıyor. Anayasa, eyaletlerin sınırları dışında sağlanan üreme hizmetlerini yasaklama yetkisini kısıtlamaya devam ediyor" diye konuştu.
Adalet Bakanı yazılı açıklamasında, "Bu karar ABD’deki üreme özgürlüğüne yıkıcı bir darbe indirmiştir. Ülke genelinde kişilerin yaşamları üzerinde acil ve geri döndürülemez bir etkisi olacaktır. Etkisi büyük ölçüde orantısız olacak; en büyük yükü beyaz olmayanlar ve sınırlı maddi imkanlara sahip olanlar hissedecek" diye konuştu.
Demokrat ve Katolik Joe Biden, Roe vs. Wade yasasına kariyerinin ilk günlerinde muhalifti. Biden daha sonra kürtaj haklarını desteklemeye başladı.
Mayıs ayında Anayasa Mahkemesi'nin kürtajı yasal kılan Roe vs. Wade kararı bozacağına dair taslağın basına sızmasının ardından Biden mahkemeye sert eleştiride bulunmuş ancak bundan öncesine kadar Başkan olarak ''kürtaj''dan söz etmemişti.
Mayıs ayında birçok kadın hakları savunucusu Beyaz Saray ve Demokratlar'a duydukları hayal kırıklığını gündeme getirmiş, onları hazırlıksız olmakla ve hızlı davranmamakla eleştirmişti.
Beyaz Saray geçtiğimiz birkaç hafta boyunca, kürtaj hakları aktivistleri, özel hayat ve anayasa uzmanlarıyla yaptığı toplantılarda Anayasa Mahkemesi'nin kararına olası yanıta ve atabileceği adımlara hazırlıyordu.
Demokratlar'dan sert tepki Cumhuriyetçiler'den destek
Anayasa Mahkemesi'nin kararına tepki gösteren isimlerden biri de Demokrat Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi oldu. Pelosi, "Bu zalimce karar çok çirkin ve yürek burkucu. Ancak hata yapmayın: kadınların ve tüm Amerikalılar'ın hakları bu Kasım ayında oy pusulasında yer alacak" dedi.
Senato'daki Cumhuriyetçiler'in lideri Mitch McConnell ise "Bu, Anayasa ve toplumumuzdaki en savunmasız kişiler için tarihi bir zaferdir'' dedi. McConnell kararı "cesur ve doğru" olarak yorumladı.
Trump ve Pence’ten mahkemeye övgü
Eski Cumhuriyetçi Başkan Donald Trump, "Bu, Anayasa'ya uymak ve uzun zaman önce verilmesi gereken hakları geri vermek demek. Bu karar, her şeyi her zaman ait olduğu yere, eyaletlere geri getiriyor" diye konuştu.
Eski Başkan Yardımcısı Mike Pence ise "Bugün, Yaşam Kazandı. ABD Anayasa Mahkemesi, Roe v. Wade kararını bozarak Amerikan halkına yaşam için yeni bir başlangıç sunmuştur ve çoğunluktaki yargıçları inançlarının verdiği cesaretle takdir ediyorum’’ dedi.
Kürtaj hakkı karşıtı aktivistler Anayasa Mahkemesi'nin kararını kutladı
Kürtaj hakkı karşıtı aktivistler Anayasa Mahkemesi'nin kararını kutladı
Obama ve Clinton’dan eleştiri
Eski Demokrat Başkan Barack Obama ise "Bugün Anayasa Mahkemesi sadece yaklaşık 50 yıllık içtihadını tersine çevirmekle kalmadı, aynı zamanda bir kişinin alabileceği en kişisel kararı politikacıların ve ideologların kaprislerine bırakarak milyonlarca Amerikalı’nın temel özgürlüklerine saldırdı" ifadelerini kullandı.
Eski Dışişleri Bakanı Hillary Clinton da "Amerikalılar’ın çoğu çocuk sahibi olma kararının en kutsal kararlardan biri olduğuna ve bu tür kararların hastalar ile doktorları arasında kalması gerektiğine inanmakta. Anayasa Mahkemesi'nin bugünkü görüşü, kadın hakları ve insan hakları açısından geriye doğru atılmış bir adım olarak tarihe geçecek" dedi.
Kongre üyelerinden açıklamalar
Senato Sağlık, Eğitim, Çalışma ve Emeklilik Komisyonu Demokrat Başkanı Senatör Patty Murray, "Cumhuriyetçiler, koşullar ne olursa olsun kadınları hamileliklerini sürdürmeye ve istemedikleri halde doğum yapmaya zorluyor. Amerikan halkı Cumhuriyetçiler’in bu zalimliğini unutmayacaktır. Ne bugün, ne yarın, ne de Kasım ayında" sözlerini kullandı ve beş ay sonraki Kongre ara seçimlerine işaret etti.
Senato Yaşam Yanlısı Grup Başkanı Cumhuriyetçi Senatör Steve Daines ise "ABD Anayasa Mahkemesi'nin kararı, tarihi bir adaletsizliğe son vermekte ve dünyanın en korkunç kürtaj politikalarından birini haklı olarak sona erdirmekte. Yargının dayattığı isteğe bağlı kürtajın gecikmiş ölümü, Amerika'nın dört bir yanındaki doğmamış çocuklara ve annelerine yepyeni bir umut veriyor" diye konuştu.
Senato Adalet Komisyonu Başkanı Dick Durban, "Bir kadının kendi üreme tercihlerini yapma hakkının yasalarda yer alması için mücadele etmeye devam edeceğim. Çocuklarımızın, ebeveynlerinin içinde büyüdükleri ülkeden daha az özgür ve daha tehlikeli bir ülkeyi miras almalarına izin veremeyiz" dedi.
Temsilciler Meclisi’nin Cumhuriyetçi üyeleri Kevin McCarthy, Steve Scalise ve Elise Stefanik ise yaptıkları ortak açıklamada, "Doğmamış her çocuk değerlidir, olağanüstüdür ve korunmaya layıktır. Sayısız masum hayatı kurtaracak olan bu tarihi kararı alkışlıyoruz. Anayasa Mahkemesi, doğmamış çocukları koruma yetkisini Kongre ve eyaletlerdeki halkın seçilmiş temsilcilerine iade etmekte haklıdır" sözlerini kullandı.
Anayasa Mahkemesi kararına ABD dışından da tepki geldi. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus da konuyla ilgili Reuters haber ajansına açıklama yaptı.
WHO Başkanı, "Hayal kırıklığına uğradım, çünkü kadın hakları korunmalıdır. Amerika'nın da bu hakları korumasını beklerdim" dedi.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson ise "Bence bu geriye doğru atılmış büyük bir adım. Ben her zaman kadınların seçme hakkına inandım, bu görüşüme sadık kaldım ve Birleşik Krallık'ın yasaları da bu yüzden var" diye konuştu.
(VŞ)
