Ukrayna krizi, sorunlu kritik coğrafyalarda parçalanma, paylaşılma endişelerini arttırdı. Kalıcı istikrarı hala sağlayamamış kırılgan Balkanların bu anlamda en sendromlü bölge olduğu söylenebilir.
Dünyanın gözü önünde yaşanan Ukrayna emperyal bilek güreşinin Balkanlara sıçraması Avrupa için tehlike çanlarının yeniden çalması anlamına gelecektir.
Genç cumhuriyetler kriz tehditi karşısında kenetlenip tek ses olmak yerine eski alışkanlıklarını aratmayacak şekilde ikiye bölünmüştür.
Kazakistan ve Ukrayna krizleri üzerinden Balkanlara bakıldığında, Büyük Orta Doğu projesinin mütemmim cüzü olan ‘’Genişletilmiş Karadeniz’’ coğrafyasının batıdaki bölümüdür.
Her dönemde Batıdan veya Doğudan gelen provokasyon dalgalarına karşı korunmasızdır.
SAFLAŞMA
Ukrayna’nın istilası ile başlayan kriz karşısında Balkan Cumhuriyetleri, farklı tonda tepkilerle saflaşmıştır.
Rusya'nın askeri müdahalesine en sert tepki Kosova, Makedonya, Arnavutluk ve Hırvatistan’dan gelmişti.
Karadağ, Sırp azınlığı ve Rusya sempatizanı topluluklarını gözeterek işgali dikkatli tonda kınamakla yetinmişti.
Bosna Hersek’deki durum daha farklı gelişti. BH’i oluşturan kurucu toplumlardan Sırp Cumhuriyeti kanadının itirazı ve Rus yanlısı tutumundan dolayı işgali kınama yönünde ortak resmi açıklama yapılamamıştır.
Ancak Boşnak ve Hırvat kurucu Başkanlar, özel olarak Rusya’yı kınayarak Ukrayna’ya desteğe hazır oldukları mesajları vermiştir. Sırp Başkan ise beklenildiği şekilde Rusya’yı kollar mahiyette beyanlarda bulunmuştur.
Rusya’nın kadim dostu Sırbistan ise Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü öne çıkaran ılımlı bir açıklamayla yetinip Rusya yaptırımlarına katılmayacağının işaretini vermiştir.
RUSYA ETKİSİ
Rusya yeniden Balkanlara dönmek için var gücüyle gayret göstermektedir.
Nüfuzunu, siyasi girişimlerin yanı sıra ekonomik ve enerji yatırımları ile Ortodoks Slavlarla geleneksel bağları üzerinden kurduğu bilinir.
Balkanlarda Rusya’ya sempati duyan ülkeler Sırbistan, Bosna Hersek’in Kurucu toplumlarından Sırp Cumhuriyeti, kısmen Karadağ ve Moldova Transdinyester Özerk bölgesidir.
Makedonya’da son zamanlarda artan Rus sempatizanlığı karşısında Makedon Cumhurbaşkanı endişe beyan etmiştir.
Ukrayna istilasi başladığında Rus yanlısı ilk hareketlenmeler bu ülkelerde başlamıştır.
Sırbistan çok önceden Rusya’dan almış olabileceği işaret üzerine gıda ve akaryakıt depolamaya başlamıştır.
Donbaslarda Ruslara karşı savaşmak üzere Arnavutluk, Kosova ve Bosna'dan savaşçı gönderildiği duyumları üzerine Rus Güvenlik Konseyi Başkanı istişareler için sıcağı sıcağına Belgrad'a gelmişti. Moskova Belgrad istihbarat ağı sıkıdır derler.
Cumhubaşkanı Vucic, Sırpların yüzde 85’i her koşulda Rusyaya sempati duyar demiştir.
Moskova’da dahi protesto edilen Putin en büyük desteği Belgrad meydanlarından almıştır.
Aynı günlerde Karadağ'daki Rus yanlısı topluluklar olası bir kaos halinde kontrol altına alınacak stratejik noktaların haritasını yayınlamış, bu bir sabotaj hazırlığı olarak değerlendirilmişti.
Sırp azınlığı ve Rus yanlısı toplulukları ile hassas dengelere dayanan Karadağ geçtiğimiz aylarda Rus Ortodoks kilisesi tartışmasıyla Balkanları ayağa kaldırmıştı.
Sırp Cumhuriyetinin BH’den ayrılmak istediği bilinmektedir. AB olası bir çatışma olasılığı üzerine bölgeye ilave EUFOR’a askeri göndermiştir.
Sabotaj haberlerinin geldiği Transdinyester Rus güçlerine Moldova ve Balkan kapılarını açacak önemdedir.
Kosova ve Sırp liderleri geçtiğimiz haftalarda Berlin’de bir araya gelmiş ancak Kosova’nın, vetocu Rusya’nın yokluğunda Avrupa Konseyine üyelik arayışı karşısında taraflar yeniden tehditkâr ağız dalaşına başlamıştır.
SENARYOLAR
Ukrayna krizi Balkanlarda siyasi konjonktürün eskisi gibi olmayacağının işaretlerini taşımaktadır.
Balkanların geleceğine ilişkin klasik ‘’iyi, kötü, mevcut durum’’ senaryolarının artık ikiye ineceği mevcut belirsizlik durumunun böyle devam etmekte zorlanacağı tahmin edilmektedir.
İyi senaryo, Balkan Cumhuriyetlerinin tamamının hızlandırılmış şekilde AB ve NATO şemsiyesi altında Avrupa ailesinin birer üyeleri olarak Batı güvencesine kavuşmasıdır. Bu Balkanları Rusya tehdidinden kurtarırken genç cumhuriyetler arası potansiyel iç çekişmelere de ilaç olabilecektir.
Kötü senaryo ise içeriden veya dışarıdan kışkırtmalarla bölgenin yeniden 30 yıl önceki etnik çatışmalara sürüklenmesidir.
Buna göre Ukrayna’dakinden daha şiddetli bir doğu batı kanlı vesayet savaşları, insani dramlara yolaçan göçler ve radikal sınır değişiklikleri kaçınılmaz olabilecektir.
Nitekim Rusya’nın Ukrayna üzerinden Transdinyester’e ilgisi çerçevesinde yaşanan son sabotaj eylemleri ve istihbari kışkırtmalar, tehlikenin Balkanların doğu sınırlarına ulaştığına işaret etmekte.
Balkanlar için iyi senaryo Cumhuriyetlerin tamamının AB ve NATO şemsiyesi altında birleşmesi, kötü senaryo ise yeniden 30 yıl önceki etnik çatışmalara dönmesi olacaktır.
Kara bulutlu soğuk savaş rüzgarları Balkanlara ulaşmadan iyi senaryoya hızla hayatiyet kazandırılması Avrupa’nın da yararınadır.
