Atatürk’ün, Mozart’ın 12 yaşında yazdığı “Bastien ve “Bastienne” adlı Türkçe metinli ilk operanın temsilini de görmek istediği fakat ömrünün yetmediği de öğrenilen bir gerçek ve bunun da bir öyküsü var…
Cevad Memduh Altar’ın da bulunduğu bir toplantıda, dönemin Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan, yurt dışından gelen Prof. Carl Ebert’e: ”Sayın Cumhurbaşkanımız, Ankara’da ilk Türkçe metinli operayı kendi evlatlarımızın ne zaman oynayabileceklerini öğrenmek istiyorlar.” Dediğinde, “beş yıl” yanıtını alır. Dolayısıyla da ömrü yetmez ve göremez. “…Ama ne var ki bu tarihten altı yıl önce libretto (opera metni) hazırlıkları Ata’nın yakın ilgi ve eleştirileri altında hazırlanan opera, daha Devlet Konservatuvarı ortada yok iken, Ankara’da bazı okullardan ve hatta lise ve ortaokul öğrencilerinden yararlanılarak, Ankara ve İstanbul’un askeri bando ve küçük çaptaki orkestraları birleştirilerek oynanmıştır ve bu operalar Ahmet Adnan Saygun’un “Özsoy” ve “Taşbebek” adlı operaları ile Necil Kâzım Akses’in “Bayönder” adlı operası idi…”
“Özsoy Operası”nın konusunu Atatürk saptamış, hazırlık metinlerini gözden geçirmiş ve opera, Atatürk’ün misafiri olan İran Şahı Rıza Şah Pehlevi’nin konuk olduğu 19 Haziran 1934 yılı akşamında Ankara Halkevi’nde oynanmış. Türk ve İran uluslarıyla ilgili iki önemli mitolojinin tek bir mitoloji olarak sentez edildiği operada, “Türk ve İran ulusları arasındaki tarihsel ilişkinin, bir soyun iki kardeş boyu ülküsüne temel olarak değerlendirilmesine Atatürk özen göstermiş.
Ahmet Adnan Saygun’un yönetimindeki Özsoy Operası’nda Nurullah Şevket Taşkıran, Semiha Berksoy, Nimet Vahit, Halil Bedii Yönetken gibi oyuncular yer alıyor. İstanbul Belediye Orkestrasının yaylı sazlar orkestrasının Cumhurbaşkanlığı bandosu ile birleşmesi sonucunda orkestra oluşuyor. Koro ve balesi ise Ankara Kız Lisesi, Kız Orta Mektebi ve Ankara Beden Terbiyesi Enstitüsü öğrencilerinden oluşmuş.
Zaman içinde, Türkiye’de eğitimini alan Leyla Gencer’i, Avrupa’daki operete davet edilip ve çok başarılı olurken; bestecilerimiz de eserleriyle operadaki yerlerini almışlardır: Cemal Reşit Bey: ”Cem Sultan”, “Zeybek”, “Çelebi”; Ahmet Adnan Saygun: ”Özsoy”, “Taşbebek”, “Karem” (Büyük Opera), “Köroğlu” (Büyük opera), “Gilgameş (Müzikli sahne oyunu); Necil Kâzım Akses: ”Bayönder”; Nevit Kodallı: ”Van Gogh”, “Gilgameş”; Sabahattin Kalender: ”Nasreddin Hoca, “Karagöz”, “Deli Dumrul”; Ferit Tüzün; “Midas’ın Kulakları”, Çetin Işıközlü: ”Gülbahar”; Cengiz Tanç: “Deli Dumrul” ve Okan Demiris: “IV. Murat”
Kaynak:
*(Milli Kültür Dergisi/Sayı:46/Eylül 1984)
