O YÂR (*)
Karanlık gönlümde bir tan ağardı
Büyüdü şûlesi kalbimi sardı
Yıllarca kalbimde derin bir sızı
Yaratıp inleten işte o yârdı
***
Bahtımı bürüyen bir kara perde
Dikildi karşımda her gün her yerde
Doğunca sevgimin parlak yıldızı
Ümitler belirdi çift gönüllerde.
Üzeyir Sökün
*( Çukurova/sayı:5/Aralık 1946)
Üzeyir Sökün’ün herhangi bir basılı kitabı olmamış ama edebiyatın beşiği olan dergilerde şiirleri yer almış. Örneğin; “Nisan 1937/Temmuz 1946 yılları arasında “Adana Halkevi Kültür Dergisi” olarak “Çukurova” dergisinin 5. ve 6. sayılarında “O Yâr” ve “Vatanım” adlı şiirleri yayınlanmış. “Çukurova”, Yaşar Kemal’ın da şiirleriyle birlikte bir bölüm folklor derlemelerinin yayınlandığı “Görüşler” dergisinin devamı olarak Ağustos 1946/Mayıs-Haziran 1947 tarihleri arasında 91 sayı çıkmış. Üzeyir Sökün’ün şiirlerine gelince, her iki şiire de, yazıldığı dönemin ürünü olarak bakacağız…
Üzeyir Sökün’ün yazdığı başka şiirler de olması güçlü bir olasılık olsa da, elimizde sadece yayılanmış iki şiiri var. Bunun dışında; 1940’lı yılların Adana’sında, Yaşar Kemal dahil bazı şair ve yazarların kitapları ve çalışmaları hakkında yazılar yazan İbrahim Akdoğan’ın, yine “Çukurova” dergisinde yayınlanan “Halk Şairi Üzeyir Sökün ve Kurtuluş Destanı” (Çukurova/sayı:/61-62/Şubat 1944) adlı bir inceleme yazısı var. .
Adana’nın yakın tarihinde yaşanan olaylar hakkında: ”Bu büyük hakikati Adana’nın yetiştirdiği halk şairi Üzeyir Sökün’den daha iyi öğrenmiş olacağız. Burada şairin biyografisini yapmaktan ziyade mevcut birçok halk şairlerinden ayrı ve üstün bir cephesini belirtmiş olacağız” diyerek yazısına giriş yapan Akdoğan; “Yurdum yurdum gül yurdum/İçinde bülbül yurdum/Dağları, ovaları/Menekşe, sümbül yurdum” diyen ozan için:“Şair Üzeyir’i insan dinlerken, elinde olmayarak bu mecnunane sevgisinin kutsiyeti içinde, tabaka tabaka yükselir ve heyecandan heyecana sürüklenir, şair…” demekten kendini alamamıştır.
İnler inler ağlarım
Karaları bağlarım
Bu bitmez dert yüzünden
Yüreğimi dağlarım
Yurtseverlik duyguları yansıtan mani türüne yakın dörtlükleriyle görülen Üzeyir Sökün; kara bulutlar gibi Çukurova’yı saran memleket kaygısını hüzünlü bir şiir yağmurUa çevirmekten geri durmamıştır.
Sanırız ki, Üzeyir Sökün’ün en büyük hayali bir şiir kitabı çıkarmaktı. Erken yaşta hasta olması, yurt dışında tedavi görmesi tüm bu hayallerini erteleyen ve de olanaksızlaştıran bir olumsuz gelişmeydi.
Adanalı halk şairi Üzeyir Sökün’ü 64 yıl sonra anarken, onun “Vatanım” adlı şiirinin girişine göz atalım:
Vatanım, vatanım, ah vatanım
İçime en büyük dert katanım
Senin uğrunda döğüşüp
Şehit düşenler’le yatanım. (Çukurova/sayı:6/Ocak 1947)
*HALK ŞAİRİ ÜZEYİR SÖKÜN
Adana’nın Yüreğir ovasındaki Yassıören köyünde, beş bin dönüm toprak sahibi Haşim Ağanın sekizi erkek, altısı kız olmak üzere 14 çocuğundan biri olarak doğuyor Üzeyir Sökün. Haşim Ağa diye anılan baba Haşim Sökün, üç eşten Yusuf, Üzeyir, Cemil, Fehmi, Mahmut, Sami, Hasan, Mehmet (askerde ölmüş), Meryem, Mesude, Cavidan, Mukaddes, Muazzez ve Fatma isminde çocukları oluyor. İşadamı, eski basketbol oyuncusu, antrenörü ve Aziz Yıldırım’ın Fenerbahçe Futbol Kulübü başkanlığı döneminde, Fenerbahçe’de as başkanlık, genel sekreterlik ve basın sorumlusu olarak görev yapmanın yanı sıra, Fenerbahçe Basketbol Takımı’nı çalıştıran Mahmut Nedim Uslu da İsmet Uslu ile Mesude Uslu’nun çocuğudur.
Nüfus kayıtları incelendiğinde, Mekke’den Adıyaman’a geldikleri görülen Haşim Ağa, Çukurova iskanının gündemde olduğu 19. yüzyılın ortalarında Adıyaman’dan da Adana’ya geliyor. Türkmen olan Haşim Ağa, Adıyaman ilinin, Gerger ilçesinin Lagin (Kaşyazı) köyünden Çukurova’ya gelerek, Adana’nın Yassıören köyüne yerleşiyor. Haşim Ağa’nın oğlu rahmetli Hasan Sökün ile evli olan teyzem Münevver Sökün’ün de ifadesine göre, Adıyaman’dan gelirken de yüklü bir miktarda altınla gelen Haşim Ağa (Haşim Sökün), Karataş’ın Yassıören köyü civarında 5.000 dönüm kadar arazi de satın almış. Soyadı kanunu verilirken, Sökün soyadını almalarının nedeni ise 14 çocuk olmalarından dolayıdır. Birçok kişi ya da birçok şeyin birbiri ardından ve arkası kesilmeden gelmek, ardı ardına görünmek anlamındaki sökün etmek sözünden kaynaklanarak, 14 çocuklu Haşim Ağa’ya da, Sökün soyadı verildiği yine torunu Ahmet Sökün tarafından ifade edilmiştir. Ahmet Sökün, Üzeyir Sökün’ün, yaşadığı döneme göre daha kültürlü, daha modern, aydın ve kültürlü bir insan olduğunu; tarihe ilgi duyan, çok kitapları olan, okuyan bir insan olduğunu belirtir. Adana, Kalekapısı’ndaki Eski İtfaiye sokağında oturduklarından da söz eder. Amcası Üzeyir Sökün’ün siroz hastalığı nedeniyle Almanya’ya tedaviye gittiğinde, resmin arkasına yazdığı yazının güzelliğine de değinir Ahmet Sökün. Yine kıymetli ağabey, güzel insan Ahmet Sökün Bey’in babası rahmetli Yusuf Sökün, şimdiki Kanalköprü mahallesinin olduğu bölgedeki bağlarında, hasta olan amcası Üzeyir Sökün kendilerinde kaldığında, onun tedavisi için bir gün bağ evine doktor getiriyor. Gelen doktor, karnını şiş görünce ön yargılı davranıp:”Kardeşin içki küpünün dibinde yatmış” deyince, Yusuf Bey’in canı sıkılıyor. Doktora:”Nerden bildin muayene etmeden” diyerek, doktorun ücretini verip, muayene ettirmeden gönderiyor. Şimdi bu olayda Yusuf Bey’in canının sıkıldığı kadar var. Çünkü Üzeyir Sökün içki ve sigara kullanmıyor. Buna rağmen annesi, bacısı ve kardeşi Hasan Sökün de kendi gibi siroza yakalanmışlar. Siroz sanki genetik bir tehlike olmuş Sökün ailesi için. Üzeyir Sökün (1900-1957) 1956 yılında şeker hastası olmuş. Almanya’ya tedaviye gitmiş.
*BİLGE HASAN SÖKÜN
Güzellik, iyilik, taşınabilen bir insancıl duruş bambaşka bir şeydir ki, aradan geçen 55/60 yıl sonra, bu vesileyle Hasan Sökün de anılabiliyor… Sökün’lerle hısımlığımız vardır. Maddi ve manevi anlamda bizi okumaya teşvik eden Haşim Ağa’nın oğlu rahmetli Hasan Sökün teyzemin beyidir. Kardeşi Cemil Sökün, sanırım ordudan ayrılıp, Adana Belediye Başkanı Yardımcısı olarak görev yapmıştı. Mahmut Sökün tütün eksperiydi. Babamın faytonunu ya da at arabasını trafiğe her yakalattığında karşısına dikildiği iyiliksever insan, 10. Dönem (1954) Demokrat Partisi Adana Milletvekili İsmet Uslu ise Haşim Ağa’nın kızı Mesude Sökün’ün eşidir. Aziz Yıldırım döneminde, Fenerbahçe Spor Kulübü Başkan Yardımcısı, Genel Sekreter ve Basın Sözcüsü İsmet Nedim Uslu’nun babası olan İsmet Uslu, Osmaniyeli ünlü sinemacı-yazar Arif Keskiner’in Adana Ticaret Lisesi olduğu dönemde ona da çok yararı dokunmuştur. Arif Keskiner “Çiçek Gibi” adlı kitabında İsmet Uslu’dan söz etmektedir.
Rahmetli Hasan Sökün dünya iyisi bir insandı… Bilime, eğitime inanan bir insandı. Dolu başak örneği taşıyabildiği örnek bir kişilik sahibiydi. Öyle, beş bin dönüm tarlası olan Haşim Ağa’nın çocuğuyum duygusunun sürüklediği kibir sarhoşu bir kişiliğe sahip değildi. 3 K’dan payına düşen güzel şeyler vardı… Kibir, kompleks ve karakter konusunda güzellikler onundu. Hasan Amca’yla her birlikte olduğumuzda alçakgönüllü, bilgece konuşmalarıyla yol gösterirdi. İlle de okuyup adam olmak üzerinde dururdu. İkinci dünya savaşının kıtlık günlerinden açlık manzaralarını göz önüne seren Hasan Sökün, bizi eğitim yolunda maddi ve manevi desteklerdi. Gözleri görmeyen Hasan Emmi, 1960’lı yılların başında, TRT’ye bağlı Adana Radyosu’nda solist olan gözleri görmeyen İsmail Polat’a benzetiliyordu. Zaman zaman neşeyle attığı kahkahalardan birini de bunun için savururdu. Bu benzerlik konusu yüzünden yolunu kesip, kendisiyle tanışmak isteyenlerle karşılaşabiliyordu. 2002’de Adana Sokak Çocukları Derneği yararına çıkardığım “Çocuk ve Şiir” adlı kitabımdaki ikiliklerden (beyitlerden) birini ona yazılmıştı…
Sevgi Hasan Amca
Dünya iyisi amca.
