Türkiye’de aylık mutfak enflasyonu 20 ay sonra ilk kez tekrar %0,5’in altına düştü fakat tarım girdi fiyatlarındaki artış yavaşlasa da yıllık oran hâlâ %60’ın üzerinde.
Gıda enflasyonu en yüksek ülkeler sıralamasında –resmi veriler itibariyle- Türkiye Avrupa’da 1. sırada yerini korurken, dünyada ilk 10 ülke arasında.
Yapılan açıklama şöyle:
"Özellikle gıda başta olmak üzere temel mal ve hizmetlerde yaşanan enflasyon en çok dar ve sabit gelirli yurttaşların alım gücünde erimeye yol açmaktadır. TÜİK tarafından 2022 yılı için açıklanan “Hane Halkı Tüketim Harcaması” verileri de bu durumu ortaya koymaktadır. Araştırma bulgularına göre, hane gelirinin ortalama %22,8’i gıdaya ayrılırken, en düşük %20’lik gelir diliminde olan hanelerin gıdaya ayırmak zorunda kaldıkları payın %35,8’e çıktığı görülüyor. Konut ve ulaştırma giderleri de eklendiğinde gelirinin %73’ünü sınırlanamaz zorunlu giderlere ayırmak zorunda kalan en yoksul kesimlerin de refah seviyesini arttırabilmesi için enflasyonun kalıcı şekilde düşürülmesi gerektiği açık bir biçimde anlaşılıyor.
TÜRK-İŞ Araştırmasının 2023 Haziran ayı sonucuna göre;
Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 10.373,28 TL’ye,
Gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 33.788,80 TL’ye,
Bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ de aylık 13.471,30 TL’ye yükseldi.
TÜRK-İŞ’in verilerine göre “mutfak enflasyonu”ndaki değişim Haziran 2023’te şu şekildedir:
Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış bir önceki aya göre % 0,10 oranında gerçekleşti.
Altı aylık değişim oranı ise % 27,58 olarak tespit edildi.
Son on iki ay itibariyle değişim oranı % 62,30 oldu.
On iki aylık ortalamalara göre değişim oranı ise % 108,58 olarak hesaplandı.
Türkiye’de TL’nin değer kaybetmesiyle sadece ülkede yaşayan varsıl ile yoksul arasındaki alım gücü farkı açılmakla kalmamakta, Avrupa ülkelerine kıyasla alım gücü de düşmektedir. TÜİK-EUROSTAT hesaplamaları doğrultusunda oluşturulan satın alma gücü paritesinin (değer eşitliği) 2022 yılına ilişkin geçici sonuçlarına göre; AB ortalaması 100 olan endeks, Türkiye için 69 düzeyine tekabül ediyor. Bu durum, Avrupa’da yaşayan bir kişinin 100 birim, Türkiye’de yaşayanın ise Avrupa’dakinden 31 birim daha düşük harcama gücüne sahip olması anlamına geliyor. Türkiye’deki harcama gücünde önceki yıllara kıyasla bir ilerleme sağlanmış olsa da söz konusu endeks 70 seviyesinin altında kaldı. Tüketicilerin göreli refah düzeylerinin karşılaştırılmasında daha belirleyici olarak kullanılan kişi başına fiili bireysel tüketim endeksine göre ise Türkiye son senelerdeki artış eğilime rağmen 27 AB ülkesinin ortalaması olan 100’e kıyasla 80 seviyesinde kaldı. Uzun süren yüksek enflasyon sebebiyle öne çekilmiş talep etkisine rağmen bireysel fiili tüketim Avrupa’nın oldukça gerisinde kalıyor. Para ve maliye politikalarında Türkiye’nin rasyonel zemine dönme seçenekleri uygulanırsa, tercihlere bağlı olarak, bu politika dönüşleri ile kişi başına fiili bireysel tüketimin düşmesi söz konusu olabilecektir.
TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, gıda ürünlerinde Haziran 2023 itibariyle gözlemlenen değişim harcama gruplarına göre şu şekilde oldu:
Süt, yoğurt, peynir grubunda;
Süt fiyatı sabit kaldı. Peynir fiyatı %4 geriledi, yoğurt %5 zamlandı.
Et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller, yağlı tohum ürünlerinin bulunduğu grupta;
Et ve Süt Kurumu (ESK), Ankara Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Perakendeciler Derneği bünyesinde faaliyet gösteren marketlerin bir kısmına, Nisan sonu itibariyle ithal edilmiş olan karkas etleri düşük fiyattan vermesi sayesinde dana kıyma 190 TL, kuşbaşı 210 TL’den satılmaya başlanmıştı. Bu ay 30’ar TL zam gelerek 220 TL ve 240 TL’den satıldı. Bunun yanında ulusal zincir marketler ve Ankara’nın dernek üyesi olmayan ve olup da yerli et satmaya devam eden yerel marketlerinden pek çoğunda dana kıyma ortalama 300, kuşbaşı ortalama 335 TL’den satıldı yani geçen aya kıyasla 20’şer TL zamlanmış oldular. Bir ayda kuzu ve balık fiyatları sınırlı düzeyde gerilerken tavuk fiyatı %12 oranında düştü. Yumurta bu ay %3 zamlandı ve tanesi tekrar ortalama 3 TL’den satılmaya başladı. Kuru fasulyede sınırlı düzeyde, yeşil ve kırmızı mercimekte %7’şer fiyat düşüşü yaşadı. Nohut %9, yağlı tohumlar ise %6 oranında zamlandı.
Ekmek ve tahıllar grubunda;
Bir ayda pirinç %5, bulgur ve irmik %3 zamlanırken ekmek ve makarna fiyatı değişmedi. Un fiyatı hafif seviyede geriledi.
Taze sebze-meyve grubunda;
Semt pazarlarında yeşil soğan, maydanoz gibi salata yeşilliklerinin fiyatı değişmezken; ıspanak, pazı gibi yeşil yapraklı sebzelerin fiyatları %7 oranında arttı. Patates, kuru soğan, domates, patlıcan, fasulye, havuç fiyatları geriledi. Gıda sepetinde bu ayın zam şampiyonu %87’lik artışla kıvırcık marul oldu ve ortalama 25 TL’den satıldı. Sivri biber, salatalık, turp fiyatları yükseldi. Şeftali, kayısı, papaz eriği, çilek, nektarın, yenidünya (malta eriği) ve muz fiyatları geriledi. Tezgâhlarda en uygun fiyatlı meyve bu ay da elmaydı. Ortalama sebze (ana yemekleri tamamlayan maydanoz, kıvırcık vb. salata yeşillikleri dâhil değil) kg fiyatı 19,46 TL, ortalama meyve kg fiyatı 22,39 TL oldu. Hesaplamada 22’si sebze ve 11’i meyve olmak üzere toplam 33 üründeki fiyat değişimi dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı 19,54 TL olarak tespit edildi (ana yemekleri tamamlayan maydanoz, kıvırcık gibi salata yeşillikleri bu hesaplamada “Ortalama Meyve-Sebze Fiyatı”na dâhil edilmekte).
Temel yağ ürünlerinin bulunduğu grupta;
Son bir ayda ayçiçek yağı fiyatı ortalama %3, tereyağı sınırlı seviyede düştü. Margarin hafif düzeyde, zeytinyağı %4 zamlandı.
Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden;
Çay %31, tuz %30, siyah zeytin %7, baharatlar %4, yeşil zeytin ve reçel %3 zamlandı. Şeker, pekmezde sınırlı seviyede fiyat artışı yaşandı. Salça fiyatları %3 düştü.
(VŞ)
