?Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Angarya yasaktır.? TC Anayasası Madde: 18.
Angarya bizzat Devlet eliyle yapılabilir mi? Hayır. Anayasa´ya göre o da mümkün değildir. Peki ya uygulamada durum nedir? Eğer biri çıkıp bu hükmü hatırlatmazsa, yasak delinebilir mi? Şüphesiz evet. Kimse karşı çıkmazsa angarya hodbehot pekala uygulanabilir. İşte örneği. ?
??????????????????
1984 yılının Mayıs ayında kaymakam vekili olarak Elazığ ili Sivrice kaymakamlığına atanmıştım. İlçede göreve başladıktan birkaç ay sonra bir gün, İlçe Cumhuriyet Savcısı değerli dostum Recep Trabzonlu bir sohbetimizde:
?-Kaymakam bey, Kayabağları muhtarı hakkında zimmet suçundan dava açacağım haberin olsun? dedi.
?-Ne yapmış?? diye sorunca da;
?-TEK´in (Türkiye Elektrik Kurumu) elektrik paralarını toplamış ama TEK veznesine yatırmamış, harcamış. TEK Müdürü şikayetçi oldu,? dedi.
Ben de kendisine; ?Olay doğru bile olsa, zimmet suçunun oluşmayacağını, çünkü muhtarın, elektrik bedellerini toplayıp TEK veznesine yatırmak gibi kanunla verilmiş bir görevi bulunmadığını, olsa olsa emniyeti suistimal (kötüye kullanma) suçu olabileceğini,? söyledim. Bunun üzerine:
?-Haklı olabilirsin, iyi ki konuyu sana açmışım. Bu hususu bir de ben inceleyeyim,? dedi.
Bir müddet sonra da görüşünü belirtti:
?-Kaymakam bey haklısın. İnceledim, bu olayda zimmet suçu oluşmaz. Senin gibi düşünüyorum.?
???????????????????.
O yıllarda, köylerimizin çoğunda elektrik yoktu. Medeniyetin göstergelerinden birisi olan elektrik kullanımının yaygınlaştırılması, hükümetlerin ve onları temsilen vali ve kaymakamların en önemli mesailerinden birisiydi. Elektrik bağlanan köyde haneler TEK´e abone yapılır, muhtara da ayda bir defa sayaçları okuyup, bulduğu rakamı kendisine bildirilen katsayı (tarife bedeli) ile çarpması sonucu oluşan elektrik bedelini hanelerden toplayarak, TEK veznesine teslim etmesi, TEK Müdürlüğü´nce tembih edilir veya yazılı olarak bildirilirdi. Bugünkü gibi, faturalarda elektrik bedeli üzerine bir takım ilave ücretler yükletilmiyordu en azından. Yani bu anlamda o günlerde daha masumdu elektrik kurumu. Elektrik dağıtım hizmetleri Devlet tekelindeydi, özel sektör yoktu ortada. Muhtar Devlet gelirini toplayan devlet görevlisi konumundaydı.
Valiliğe gidişimde konuyu Vali Yardımcısı değerli meslektaşım, ağabeyim Cengiz HOROZOĞLU´na açtım, olayı anlattım. O da; ?Aynı konuda, TEK İl Müdürlüğü´nden pek çok şikayet aldıklarını ve bir çok muhtarın da bu suçtan yargılanmakta olduğunu, konunun Bakanlıklar nezdinde takip edilmesi gerektiğini, suçun zimmet suçu olamayacağı fikrine katıldığını,? ifade etti.
Dönüşte durumu kendi çapımda değerlendirdim. Birinin çıkıp, yönetenlere;
?-Ne yapıyorsunuz? Yaptığınız anayasal suçtur. Ücretini vermeden kimseye bir iş yaptıramazsınız! İnsanları zorla çalıştıramazsınız,? demesi gerektiğini düşündüm.
Kim yapacaktı bunu? ?Böyle gelmiş böyle gider? zihniyetindeki kamu görevlileri yapamazdı. Birinin ortaya çıkıp, üstleri tarafından fırçalanmayı göze alarak, ?kral çıplak!? demesi gerekiyordu. Ölçtüm biçtim, konuyu yazıya dökmeye karar verdim. Nasıl olsa, ilde de benim gibi düşünen bir vali yardımcısı vardı. Belki de ondan manevi güç aldım, cesaretim arttı. O günün koşullarında, o kademedeki bir kamu görevlisinin harcı değildi, bu çıkışı yapmak.
Anayasa´nın 18.nci maddesinden hareketle, ?muhtarların köy elektriği tüketim bedelini toplama gibi bir görevleri olmadığını, hiçbir kanunda muhtarlara böyle bir görev verilmediğini, buna rağmen pek çok muhtarın zimmetle suçlanarak mahkemelerde sürünmekte olduğunu; konunun incelenerek yasal bir zemine bağlanmasını, isteyen muhtarların özel hukuk kuralları içerisinde bir sözleşme ile bu işi üstlenebileceklerini, ama emekleri karşılığının da kendilerine ödenmesi gerektiğini? ifade eden bir yazı hazırlayıp, İçişleri Bakanlığı´na iletilmek üzere Elazığ Valiliği´ne gönderdim.
?????????
Aradan iki/iki buçuk ay geçti. Yazımıza, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü´nden bir cevap geldi. Yazıda özetle: ?Konunun incelendiği, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yetkilileriyle görüşüldüğü, muhtarların elektrik bedeli tahsili ile ilgili bir yükümlülüğü olmadığı, köy elektriği tüketim bedeli tahsili konusunda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı´nca bir Yönerge hazırlandığı ve bundan böyle bu Yönerge´ye göre hareket edileceği,? bildiriliyordu.
Birkaç gün sonra da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı´nın Yönergesi ulaştı elimize. Yönergede, ?Köy elektriği tüketim bedellerinin tahsili için sözleşme ile eleman istihdam edileceği, isteyen muhtarların da bu sözleşmeyi imzalayarak TEK adına elektrik bedeli tahsilatı yapabilecekleri,? belirtilmekteydi.
Böylece, haksız ve hukuksuz bir uygulama son bulmuş, ülke çapında kırk bin köy muhtarı angaryadan kurtarılmıştı.
????????????..
Küçük küçük çakmak kıvılcımlarının sonuçta ne kadar büyük alevlere vesile olabileceğini ilk defa bu olayda gördüm. Daha sonraki yıllarda da benzer olaylara tanık oldum; yaşadım ve yeri geldiğinde, karanlıklara karşı çakmak çakmaya da devam ettim.
Sağlık ve afiyette kalasınız.
