Günümüz siyasi gidişatı dünyayı yeniden tek kutupluluktan çok kutupluluğa evirir görünmekte. Uluslararası aktörlerin zıtlaşması soğuk savaş çanlarının yeniden çalmaya başlayacağının kanıtı.
ABD ve AB bir tarafta, Rusya ve Çin diğer kanatta. Kendi içlerinde hangi ölçüde birleşerek bloklaşabileceklerini kestirmek henüz erken olsa da bu yöndeki eğilimin işaretleri alınıyor.
İçinden geçmekte olduğumuz Pandemi sürecinde insanlık şimdiye kadar yaşamadığı, görmediği, tahayyül bile edemediği korkulara maruz kalmakta. Kitlelerin, benzeri bir çaresizliğe yeniden düşmemek için daha adaletli, sözünün daha fazla dinlendiği sistemleri ve kutuplaşma çekişmelerinden ziyade barışçıl, toplumcu düzenleri tercih ettiğinin işaretleri keza görünür olmuştur.
Kutuplaşmış, soğuk savaşlı dünyada, 1950’lerden itibaren birçok ülke kutuplaşmasının keskin uçlarında yer almak istemediği için baskılara direnerek tarafsız ‘’bağlantısızlar’’ dayanışmasını oluşturmuştu.
2020’lere, günümüze geldiğimizde, yeniden bloklaşma karşısında bağlantısızlar hareketinin de yeniden filizlenmesi ihtimal dâhiline girmekte.
SOĞUK SAVAŞ
30 yıldır tek hegemon olmasına rağmen küresel hâkimiyetini bir türlü tutturamayan ABD, eski günlerdeki Amerikan rüyası enerjisini parlatacak bir dış mihrak tehdidi ve yeni bir soğuk savaş özlemi içinde görünmekte.
Bu özlemini öncelikle Çin üzerinde denese de tek başına baş edemediği için diğer Batılıları da arkasına alarak, Beşgöz ve AUKUS gibi ittifaklar kurmak suretiyle alt etmeye girişmiştir.
Amerika, Çin ile zıtlaşmasını doğu - batı değerleri üzerinden, medeniyetler çatışması ekseninde de sürdürmekte olup bunu Batı’ya uzak olan Avustralya, Yeni Zelanda coğrafyalarını etkilemek için öne çıkarmıştır.
Çin’le restleşmeye can simidi gibi sarılırken bir yandan da eski kutuplaşma defterlerini karıştırarak Rusya ile ezeli hegemonya rekabetini de soğuk savaş cephesine dâhil etmekte.
BOP
‘’Büyük Ortadoğu Projesi’’ uygulandığı kuşağa demokrasi kisvesi altında sadece ‘’kan, ter ve gözyaşı’’ getirmiştir.
ABD, BOP hezimetinin ardından şimdi Kazakistan ve Ukrayna üzerinden ‘’Genişletilmiş Karadeniz Projesi’’ tatbikine Rusya ve Çin’le restleşerek girişmekte.
Geniş Karadeniz projesinin Batı ucu içten içe kaynayan Balkanları da içermektedir.
Kazakistan kalkışması, Putin’in ‘’arka bahçemizde renkli devrimlere izin vermeyeceğiz’’ uyarısı ile bir anlamda Rusya’nın bu bölgedeki eski hâkimiyetini güçlendirmiştir.
Halen sürmekte olan Ukrayna yapbozunda Rusya – Çin cephesinde ve Batı yakasında ne gibi etkiler yaratacağı yakında anlaşılacaktır.
Birbirlerinin peşine takılıp Doğu coğrafyalarında bir şeyler denemeye çalışan Batının bu arada kendi içinde bölünme sıkıntıları da göz ardı edilmemeli.
Ukrayna gelişmelerinde Rusya’nın rövanşist ve yayılmacı tutumu karşısında ABD, NATO ve AB cephesinde görülen çok seslilik, eski süper gücünü kazandığını, yeniden büyük oyuncu olduğunu ispata çalışan Rusya’ya ve Çin’e zemin kazandırmaktadır.
Çin’in, doğu-batı kutuplaşmasında hangi pozisyonda olacağı henüz kestirilememiş olsa da iki kutupluluk özleminin ABD için olduğu kadar Rusya için de geçerli olduğunu düşünülebilir.
Yaklaşımları ve olası kazanımları farklılık arz etse de ABD ve Rusya’nın yeni bir kutuplaşmalı soğuk savaşa can simidi gibi sarılacağını söylemek yanlış olmayacaktır.
BAĞLANTISIZLIK
Tek küresel hegemonun keyfi tasarruflarından müzdarip olan ülkelerin çok kutuplu yeni bir Dünya düzenine dengeler açısından göz kırpması mümkündür.
Malumlarıdır, Bağlantısızlar Hareketi, NATO ve Varşova Paktı arasında sıkışan, tek başlarına bloklara karşı koyma gücü olmayan ülkelerin dayanışma yapılanması idi.
Uluslararası siyasi gidişatın yeniden çok kutuplu düzene dönüşmesi tarafsızlığı seçecek ülkelerin baskılara direnmek için çareyi yine Bağlantısızlar Hareketini canlandırmakta bulması sürpriz olmayacaktır.
İki kutuplu dünya düzeninde tarafsız ülkelerin başını dik tutmasını sağlayabilecek Bağlantısızlık oluşumu ile Türkiye ve Bağlantısızlar etkileşimi ayrıca irdelenecektir.
