Demir perde yıkılırken Yugoslavya’dan kopan altı yeni cumhuriyet halen istikrar arayışı içinde olup kalıcı barış için uluslararası aktörlerin katalizörlüğünde güven tesisi için çaba gösterilmektedir.
Her birinin yekdiğerinde azınlığı bulunan, sınırları sorunlu genç cumhuriyetler kışkırtmalarla eski sıkıntılı günlere dönme istidadında, adeta barut fıçısı halindedir.
Ukrayna krizi, Balkanları yeniden cadı kazanına çevirme potansiyeline sahiptir.
Rusya’nın Donbaslarda olduğu gibi Transdinyeseter’e stratejik ilgisi siyasi bölünmüşlük içindeki Balkanlara Moldova üzerinden tehlikenin yaklaşmakta olduğunun işareti.
Balkanların geleceğine ilişkin klasik senaryolar iyi, kötü veya mevcut kırılgan durumun sürmesi şeklinde olsa da yeni durum karşısında sadece iyi ve kötü senaryo öne çıkmakta Ukrayna sendromunun siyasi konjonktürü öyle veya böyle değiştireceği beklenmeli.
SLOVENYA ÖNERİSİ
Slovenya, AB Dönem Başkanlığı sırasında bölgeye ilgisini göstermek için Balkanlardaki istikrarsızlığa çözüm olarak radikal etnik öneriler içeren bir diplomatik fikir kâğıdını el altından üye ülkelere iletmişti.
Tepkiler karşısında yalanlansa da söz konusu fikri çalışmada Balkanlardaki ezeli etnik sorunların ancak Büyük Arnavutluk, Büyük Sırbistan ve Büyük Hırvatistan’ın ihdası ile çözülebileceğine dikkat çekilmekte.
Yeni bir tartışmayı tetikleyen Sloven önerileri, Bosna Hersek’in Sırbistan ve Hırvatistan arasına paylaşılmasını, Kosova’nın Arnavutluk’la birleşmesi fikri üzerine inşa edilmiş olup Balkanları etnik temelli üç coğrafyaya yerleştirirken en az altı, yedi ülkenin sınırlarını yeniden çizmekte, Bosna Hersek, Kosova ve Makedonya’nın komşuları tarafından paylaşılmasını önermektedir.
Siyasi gözlemciler, Pandoranın etnisite kutusunun açılması, Balkan halkları için eski acı hatıraların canlanması, plebisit, referandum gibi yıpratıcı süreçlerin başlaması anlamına geleceğine dikkat çekmektedir.
KÖTÜ SENARYO
Sloven önerilerindeki temelde etnik ayrışma ve birleşmeleri içeren bu senaryoda kanlı etnik hesaplaşmalar söz konusu olabilecektir.
Balkanların yeniden 30 yıl önce yaşanan acılı etnik çatışmalara sürüklenmesi mümkündür.
Rusya tarikiyle Transdinyester, Moldova ve Romanya üzerinden daha Batıya sıçraması bu senaryoyu başlatabilir.
Ruslara sempati duyan Sırbistan’ın yanı sıra Karadağ, Kosova ve Bosna Hersek’teki Ortodoks Slavların bu gergin ortamda sabotaj ve kışkırtmalarda bulunması mümkündür.
Balkanlarda yeni bir kapışma, Sancak, Çamerya ve Preşova sıcak noktaları dahil bölgenin siyasi haritasını de değiştirecektir.
Alelacele çizilen sınırlar ulus devletler oluşturacak şekilde yeniden çizilmesidir.
Buna göre Balkanlardaki Arnavutlar, Sırplar, Hırvatlar geniş ulus devletlerini kurabilecek, Boşnaklar ve Makedonlar daha küçük coğrafyalarda devletleşirken, Türklerin ve diğer azınlıkların akibeti ortada kalmaktadır.
Kötü senaryo, Ukrayna’dakinden daha şiddetli bir doğu batı vesayet savaşlarına sahne olabilecek, insani dramlara yol açan göçler ve radikal sınır değişiklikleri kaçınılmaz olabilecektir. Ulus devlet taleplerinin zincirleme etkisinin hangi coğrafyalara yayılacağı kestirilemeyecektir.
İYİ SENARYO
İyi senaryo, Balkan Cumhuriyetlerinin tamamının hızlandırılmış şekilde AB ve NATO şemsiyesi altında Avrupa ailesinin birer üyeleri olarak Batı güvencesine kavuşmasıdır.
AB’nin tüm Balkanları eş zamanlı olarak bünyesine almasıyla sınırların gevşeyeceği, serbest dolaşımlı bölgede nispeten istikrar sağlanacağı büyük beklenti yaratmıştı.
Ancak kendi içinde kritik yapısal sorunlar yaşayan Birliğin isteksiz, dağınık politikaları ümitleri boşa çıkarmıştır.
Bu Balkanları Rusya tehdidinden kurtarırken genç cumhuriyetler arası potansiyel iç çekişmelere de ilaç olabilecektir.
Nitekim AB’den ayrılmış olan İngiltere AB’nin hantallığı karşısında Avrupa’da AB dışı ülkeleri de içeren bir yeni yapılanmanın gerekliliğinin işaretini vermiştir.
Nitekim Rusya’nın Ukrayna üzerinden Transdinyester’e ilgisi çerçevesinde yaşanan son sabotaj eylemleri ve istihbari kışkırtmalar, tehlikenin Balkanların doğu sınırlarına ulaştığını göstermektedir.
Kara bulutlu soğuk savaş rüzgarları Balkanları sarmadan bölge ülkelerinin AB ve NATO şemsiyesi altında toplanmasını içeren iyi senaryoya hızla hayatiyet kazandırılması Avrupa’nın da yararına olacaktır.
