Ali MARALCAN- EMEKLİ KURMAY ALBAY


AMASYA ?ANADOLU İHTİLALİ? BİLDİRİSİ´NİN YAYINLANMASININ ULUSAL KURTULUŞ SAVAŞINDAKİ YERİ, ÖNEMİ VE SONUÇLARI

?Düşman süngüsü altında milli birlik olmaz. Ancak hür vatan topraklarında memleketin istiklali ve milletin hürriyeti için çalışılabilir. Bu gayeyi tahakkuk ettirmek üzere Anadolu´ya gidiyorum.? Mustafa Kemal Paşa


/resimler/2015-6/22/1027499273028.jpg

Ulusal Kurtuluş Savaş´ımızın önemli bir safhasını teşkil eden ? Amasya Genelgesi´nin yayınlanmasının 96. yılını ulusça mutluluk ve gururla anıyor ve kutluyoruz. Mustafa Kemal Paşa İstanbul´dan Bandırma vapuru ile 16 Mayıs 1919´da hareket ederek 19 Mayıs 1919´da Samsun´a çıktı. Samsun´da ve Havza´da Türk Kurtuluş Savaş´ına temel oluşturacak ilk temas ve çalışmalarını gerçekleştirdi.

12 Haziran 1919´da kendisine ve ülkenin düşman işgalinden kurtulacağına inanmış küçük bir grupla, yeni Türkiye´nin temelini inşa etmek üzere Havza´dan Amasya´ya hareket etti. Yolda Mustafa Kemal arkadaşlarına duygulu birle sordu: ?Dağ başını duman almış marşını biliyor musunuz??  Kimseden bir ses çıkmadı. Belli ki bilmiyorlardı bu marşı. Volkan patlaması bir ses yayıldı Mustafa Kemal´in gür soluğundan: Dağ başını duman almış, Gümüş dere durmaz akar. Güneş ufuktan şimdi doğar, Yürüyelim arkadaşlar? Yavaş yavaş, sesleri Mustafa Kemal´in sesine katılıyordu. Sanki tüm ulusun bağımsızlık sesi yurdu kurtarmak amacıyla Anadolu´ya çıkan bu kişilerin seslerine katılmıştı. Anadolu bir yürek bir bağımsızlık yüreği olmuş atıyordu.

/resimler/2015-6/22/1028140210667.jpg

12 Haziran 1919 Perşembe günü  Mustafa Kemal Paşanın Amasya Müftüsü Hacı Hafız Teyfik Efendi ve Amasyalılar tarafından karşılanışı

MUSTAFA KEMAL PAŞA´NIN AMASYA´YA GELİŞİ, KARŞILANIŞI VE BURADA YAPTIĞI ÇALIŞMALAR

12 Haziran 1919 Perşembe

Üçüncü Ordu Müfettişi olarak Amasya´ya geleceği öğrenilen Mustafa Kemal Paşa´nın karşılanması adeta bayram havasında başlamıştır.

İftar topunun atılmasından sonra Müftü Tevfik Efendi´nin dualarıyla oruçlar bozuldu. İftar yemeği sırasında Amasya´lılar büyük misafirperverlik gösterdiler. Mustafa Kemal yemekten sonra uzun bir konuşma yaptı.

?-Aziz Amasyalılar...?

Padişah ve Hükümet, itilaf devletlerinin elinde esir bir vaziyettedir. Memleket elden gitmek üzeredir. Bu kötü vaziyete çare bulmak için sizlerle işbirliği yapmaya geldim. Hep beraber aziz vatanımızı ve istiklalimizi kurtarmak için bütün gayretimizle çalışacağız. Efendiler İzmir´in daha Manisa ve Aydın´ın işgali gelecekteki tehlikeyi daha açık göstermektedir. İşgal ve ilhak gibi hadiseler asil milletimizin kalbini parçalıyor. Memleketimizin tamamen muhafazası için mitingler yaparak milli heyecanı çok canlı bir şekilde göstermek lazımdır. Tahammülü imkansız olan bu acıklı vaziyet karşısında derhal bir teşkilat, kurmak ve büyük devletlerin mümessillerine tesirli telgraf çekmek lazımdır.

?Amasyalılar??

Burası Havza´dan ötesi Pontus oluyor. Sivas´tan doğusu Ermenistan´a katılıyor. Memleket İngiliz mandası altına giriyor. Tarihi büyük Türk Milleti böyle bir esareti kabul etmez. Milletimizin tarihi şerefi vardır.

/resimler/2015-6/22/1029321618398.jpg

Amasya Sultan Bayazıt Camii Vaizi
Abdurrahman Kamil efendi

13 Haziran 1919 Cuma

Cuma namazının ilk sünnetinden sonra kürsüye çıkan, hafız Abdurranman Kamil Efendi: ? Allah Kuran-ı Kerim´inde ? Lataknetu min rahmetullah ? Yani deki, kendini tüketenler? Allah´ın esirgeyiciliğinden umut kesmeyin? Çünkü Allah bütün günahları muhakeme eder. Çünkü o, muhakeme edicidir, esirgeyicidir buyuruyorlar? dedi. Arkasından yurdumuzun uğradığı haksız saldırıları anlattı. Buna karşı ne yapıldığını camiideki topluluğa sordu. Bu yolda hiçbir hareket göstermeyenlerin Allah´ın yardımına hak kazanamayacaklarını belirttikten sonra Allah´ın esirgeyiciliğinden umut kesmenin bir azgınlık hatta bir nankörlük ve küfür olduğunu hep birlikte çalışarak birleşerek yurdun kurtulacağını söyledikten sonra coşkulu bir sesle şöyle sürdürdü konuşmasını. ?Muhterem evlatlarım Paşa hazretlerinin açıkça izahatta bulundukları Türk Milletini Türk hâkimiyetinin artık hikmet-i mevcudiyeti kalmadığı tahakkuk edince ve milletimizin mükadderatı endişeli bir duruma düşünce artık bu devletin mevcudiyetine hürmet etmek bence doğru bir yol değildir. Mademki milletimizin şerefi haysiyeti hürriyeti istiklali tehlikeye düşmüştür, artık bu hükümetten bir iyilik ummak bence abestir. Şu andan itibaren Padişah olsun, isim ve unvanı ne olursa olsun hiçbir şahsın ve makamın hikmeti mevcudiyeti kalmamıştır. Yegâne çare-i Halas halkımızın doğrudan doğruya hâkimiyetini eline alması ve iradesini kullanmasıdır. Binaenaleyh işte size Hazretti Ömer gibi başbuğ diye Mustafa Kemal´i gösterdi. Bundan sonra Paşaya dönerek Muhterem Paşa Hazretleri: şu görmüş olduğunuz Türk evlatlarının heyet-i ummumiyesi başta ben olmak üzere şuandan itibaren size biat etmiş bulunmaktayım. Vatan ve Milletimizin refah yolunu buluncaya kadar, sizlerle el birliği yapacaklarına söz veriyoruz.? Başta Kamil Hoca olmak üzere camiidekiler ellerini kaldırarak vatanın bu acıklı durumundan kurtulması için Allah´a duada bulundular. Sultan Beyazıd Camiinin sol tarafına oturup vaizi dinleyen Mustafa Kemal camii çıkışında Abdürrahman Kamil Efendiye vaazından dolayı teşekkür ederek elini öptü.

14 Haziran Cumartesi

Sultan Beyazıd camiindeki ateşli ve hareketli vaazdan sonra Amasya´lılar harekete geçtiler. Yavuz Selim Meydanında bulunan Atik-i Ali Paşa mektebinde toplanarak Müftü Hacı Tevfik Efendi Reisliğinde Müdafa-i hukuk cemiyetini kurular. Abdürrahman Kamil Efendi´de biriktirdiği altınları kırmızı bir mendil içinde Mustafa Kemal´e uzatarak Milli Mücadelenin ilk maddi yardımını yapmıştı.

AMASYA ? ANADOLU İHTİLALİ? BİLDİRİSİNİN HAZIRLANMASI VE YAYINLANMASI

  1. Amasya´ya geldikten sonrada çalışma ve temaslarını sürdüren Mustafa Kemal Paşa girişim ve yürütmelerin biran önce kişisel olmak niteliğinde çıkarılması ve bütün ulusun birlik ve dayanışmasını sağlayacak ve yansıtacak bir kurul adına yapılması düşüncesiyle, Sivas´ta genel bir ulusal kurultay toplanmasını amaçlıyordu bu idealini gerçekleştirmek için Türk Kurtuluş Savaşının tanınmış üç kişi olan Rauf Bey (orbay), refetbele, Ali Fuat Cebesoy ile Amasya´da 19 Haziran 1919 da görüşmelerde bulundu. Sonunda yeni Türk Devletini kurulması yolunda kararlar alındı bu kararlar Konya´da bulunan Ordu Müffetişi Cemal Paşa ile Erzurum´daki Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa´ya bildirildi. Onlarında onayı alındıktan sonra 21/22 Haziran 1919 gecesi Amasya genelgesi adı altında sivil ve askeri makamlara şifreli olarak gönderildi.

Türk Kurtuluş savaşında, çok önemli bir uyarı niteliğinde olan Amasya genelgesi ile Mustafa Kemal Paşa, devrim stratejisini, ilk adımını atmıştır. Vatan parçalanmaktadır. Ulusun bağımsızlığı tehlikededir. Osmanlı Hükümeti bu felaketi önlemek yeteneğinde değildir. Türk ulusu, bu hükümetten artık hiçbir girişim beklememeli ve kendi işini kendi görmelidir. Görüşmelerde bulundu. Sonunda yeni Türk Devletinin kurulması yolunda kararlar alındı.

Raslantılar, düşüncelerini benimseyecekleri ulu önderin çevresinde birleştirilince ortaya bir ihtilal komitesi çıktı.

Mustafa Kemal ne yaptığını ne yapacağını çok iyi bilen bir insandı. Daha İstanbul´da iken ihtilalin çevrelerini kesin çizgileriyle belirtmişti. O, rastlantılarla iş gören bir insan değildi. Rastlantıları ulus ve yurt yararına en iyi biçimde değerlendirmesini bilen adamdı.

21 Haziran 1919 günü Mustafa Kemal genelge niteliğinde ve genelgenin ekli olarak göndereceği bir mektup örneği hazırladı. Bu gece son kez toplantı yapılarak aralarında anlaşmaya vardıkları ulusal bir kongre toplama ve komuta mevkiini hiçbir surette terk etmeme kararlarının taslaklarını imzalama işine başlandı. İlk olarak Mustafa Kemal attı imzasını. Rauf Bey, konuk olduğundan hazırlanan taslağı imzalamak için kendinde bir yetki görmediğini nezaketle söyledi. Mustafa Kemal Paşa :Bunun tarihsel değerde olduğunu ileri sürerek imzalamasını söyleyince oda hazırlanan taslağı imzaladı.

Mustafa Kemal başka bir odada bulunan Ali Fuat Paşa´ya çağırttı. Ali Fuat Paşa´nın bulunduğu odaya giren yaver: Mustafa Kemal Paşa hazretleri sizi rica ediyorlar deyince Ali Fuat Paşa toplantı odasına döndü Mustafa Kemal Paşa´nın düşüncelerini çok iyi bilen ve gerçek bir önder kabul eden Ali Fuat Paşa´da duraksamadan taslağı imzaladı. Refet Bey´in Kongrenin gerektiğinde bir hükümet kuracağı anlaşılıyor hazırlanan taslaktan. Acaba sizde böyle mi anlıyorsunuz? Sorusunada Ali Fuat Paşa evet, kongrenin her şeyi inceleyip görüştükten sonra ulusun özgürlüğünü ve bağımsızlığını sağlamak amacı ile bir hükümet kurmasıda gerekiyorsa bunu yapabileceğini bende anlıyorum diye karşılık vermesi üzerine Refet Bey hazırlanan taslağı eline alarak kendisine özgü bir işaret koymuştur. İmzalar tamamlandıktan sonra Mustafa Kemal müsveddeyi temize çektirmek üzere yaveri Cevat Abbas Beyi çağırttı ona sivil ve askeri makamlara şifreli olarak göndereceği mektup ve genelgeyi yazdırdı.

Bu kararlar Konya´da bulunan  ordu müfettişi Cemal Paşa ile, Erzurum´daki 15. kolordu komutanı Kazım Karabekir Paşa´ya bildirildi. Onların da onayı alındıktan sonra, 21/22 Haziran 1919 gecesi ?Amasya genelgesi? adı altında sivil ve askeri makamlara şifreli olarak gönderildi.

AMASYA ? ANADOLU İHTİLALİ? BİLDİRİSİNİN YAYINLANMASININ ULUSAL KURTULUŞ ŞAVAŞ´INDAKİ YERİ, ÖNEMİ VE SONUÇLARI

Mustafa Kemal´in ? karanlık oda? denilen yerde yaveri Cevat Abbas Bey´e yazdırdığı ?Amasya Tamimi? Anadolu Kurtuluşu ile ilgili olarak çok önemli hususları ihtiva eder.

Amasya Tamimi(21/22 Haziran) 8 maddeden ibarettir. Bu maddelerin hepsi önemli olmakla beraber konumuzu yakından ilgilendiren ifadeler özetle şöyledir:

?yurdun bütünlüğünü, milletin istiklali tehlikededir? mevcut yönetim acz içindedir, bu durumda milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.?

Görüldüğü gibi genelgenin kapsamı bölgesel değil, bütün ülkeyi içine alacak niteliktedir. Buda kurtuluşun arkasından yeni bir devlet ve yeni bir yönetim sistemi gelecek demektir.

?Amasya genelgesi, ülke savunmasını örgütlemekten daha öteye, Sivas Kongresi ile gerçekleşen, İstanbul´dan ayrı bir milli hükümet kurulması, hedefleniyordu.

Türk Kurtuluş Savaşında çok önemli bir uyarı niteliğinde olan ?Amasya Genelgesi? ile Mustafa Kemal Paşa, devrim stratejisinin ilk adımını atmıştır. Vatan parçalanmaktadır, ulusun bağımsızlığı tehlikededir. Osmanlı hükümeti, bu felaketi önlemek yeteneğinde değildir. Türk Ulusu bu hükümetten artık hiçbir girişim beklememeli ve kendi işini kendi görmelidir.

?Amasya Genelgesi´nin tarihteki yeri önemi ve sonucunu Mustafa Kemal Paşa bakın ne güzel ifade ediyor: ?milletin varlığını küçüklük sayanlar, kendilerinin Allah´ın gölgesi olduğunu iddia dalgınlığında, saygısızlığında, sahtekârlığında bulunanlar en sonunda bu kutsal varlığa, ilk defa bu şehirde hürmete mecbur edilmiştir. Bu noktayı açıklamak için bir iki kelime ilave edeyim. Hepiniz bilirsiniz ki Sivas Kongresinden sonra Heyet-i temsil´iye, milletin iradesini temsil etmek üzere oluşmuştu. Ben, o kurulun başkanıydım. Demin açıkladığım makam sahiplerinin bir delegesi, millet temsilcileriyle karşı karşıya gelmeyi kabul ederek İstanbul´dan buraya, Amasya´ya gelmişlerdi. Ben milletin varlığına saygı, iradesine uyma şartını esas olarak içeren bir anlaşmayı o delegeye, burada imza attırmıştım. İşte bu nedenle Amasya, DEVRİM ve CUMHURİYET tarihinde daima önemini koruyarak bir yer kazanmıştır.

/resimler/2015-6/22/1030082712966.jpg

SONUÇ OLARAK

Amasya; tarihini zenginlikleriyle yanı sıra, tarihin önemli sahnelerinin geçtiği bir belge olması bir belde olması bakımından daima ehemmiyetini korumuştur. Yeni devletlerin kurulmasında, dağılan devletlerin birleştirilmelerinde, yok olmak üzere olan devletlerin toparlanıp ayağı kaldırılmalarında en önde gelen isimler arasında bulunan Amasya´mız, bütün tarih önünde şerefli bir geçmişe sahiptir.

Tarih sayfalarında bir kahramanlık nârası atarak karşımıza çıkan Amasya, bu sefer yeni bir devletin temeline atılan ilk harcın ilk taşın konmasında ilki teşkil etmektedir.

Türk İnkılap Tarihinin en müstesna bir yerine sahip olan Amasya, milli mücadelenin başlamasında maddi ve manevi yönde elden gelenin çok üzerindekileri yapmıştır. Milli gücün toplanması açısından manevi gücün destekleyici gayretleriyle cumhuriyete doğru gidilen faziletli yolda ilk adımı atan bir beldedir Amasya´mız.

Vatanın kurtarılması amacı ile bu tarihi genelgeyi büyük bir sorumluluk duygusu içerisinde hazırlayıp imzalayarak ulusal kurtuluş savaşımızı taçlandıran başkomutanımız Atatürk ve silah arkadaşları ile aziz şehitlerimiz ve gazilerimizi minnet, şükran ve rahmetle anıyoruz ruhları şad olsun!

KAYNAKÇA

  1. Tek Adam C.2 Şevket Süreyya AYDEMİR
  2. İhanet Basını Aydın KELEŞOĞLU
  3. Bayrak Mücadelemiz ve İstiklal Marşı Yaşar ÇAĞBAYIR
  4. Atatürk´ün Bağımsızlık Savaşı Nasıl Başladı. Refik Necdet AKTAŞ
  5. Milli Mücadelenin İlk Kıvılcımı Hüseyin MENÇ
  6. Atatürk´ten iz Bırakan Sözler Neşe IŞILDAK

YAZARLAR

  • Perşembe 24.1 ° / 11.6 ° Güneşli
  • Cuma 24.9 ° / 14.2 ° Güneşli
  • Cumartesi 28.3 ° / 15.1 ° Güneşli
  • BIST 100

    8806,72%-0,01
  • DOLAR

    32,25% 0,26
  • EURO

    35,08% 0,67
  • GRAM ALTIN

    2270,84% 0,79
  • Ç. ALTIN

    3854,72% 0,51