Virüs giderek kendisini sıfırlayacak demeye başlamıştık ki tam aksine, yeni mutasyon ve asimetrik varyantlarıyla insanlığın bekasını tekrar tehdit etmeye başladı. COVID altıncı dalgada yoluna devam ederken, uygun ortamlar bulan maymun çiçeği virüsü de bu tabloya eklendi.
Bilim insanları, COVID’in pandemiler zinciri yaratabileceğine işaret etmişti ki şu günlerde yaşanan da bu ve geçen yüzyılın İspanyol gribi gibi tahminlerin ötesinde kalıcı izler bırakması mümkün.
Salgınla mücadele sürecinde, virüsün ölümcül etkisini arttıran yönetsel hatalar, resmi yalanlar da unutulacak gibi değil. İnsan sağlığı yerine kendi gündemleri peşinde koşan yönetimler elbette tarih önünde sorumluluklarından kaçamayacaktır.
TAHRİBAT
Aşı ve tedavi imkânının kısıtlı olduğu zamanlarda, kitle ölümlerinin büyük sayılara ulaştığı veba, kolera, sıtma, tifo, kızamık, çiçek, İspanyol gribi en az büyük savaşlar kadar kalıcı tahribat yaratmıştır.
Sınırların kapanıp uçuşların durduğu, insanların adeta sanal elektronik kelepçelerle evlerine, karantinalara hapsedildiği günümüzde mağduriyet içindeki toplumlar sınırları aşan bir dayanışma ve empati bağı kurabilmişti. Ancak hoşgörü anlayışının maalesef devletler arasında bulunmadığı görüldü.
Salgın paniğinde bilinen tüm sistemler kendi başının çaresine bakma durumunda kaldı. Devlet çarkları organize olamadı, hükümetler kurumlarını kontrol edemediği gibi kamuoyuna da güven veremedi.
Hükümetler, işbirliği yapmak yerine, kendi başarısızlıklarını ört bas etmek için gözlerine kestirdiği başka ülkelerin başarısızlıklarını ifşa ederek, kendilerini kurtarmayı yeğledi. İlaç, aşı, maske ticaretleri, hudutların kapatılmasında seçici ve tarafgir davrandı. Öyle ki bir lider, başka bir ülke laboratuvarlarının korona aşısı buluşunu satın alma cihetine dahi gitti.
Bu süreçte sağlık görevlileri ve bilim çevreleri uluslararası planda takdir toplayan kesimdi. Tıp, yeni dalgalar karşısında da görev sorumluluğunu saygın şekilde sürdürmekte.
TESPİTLER
Yanlış bilgilendirme, ölüm sayılarını, yaş ve cinsiyete göre dağılımları gizleme, aşı zamanlaması hataları, aşılarda çip olduğu, insan soyuna zarar vereceği mealindeki aşı karşıtı komplo teorileri, proje iddiaları can kaybını arttıran unsurlardandı.
ABD’de bir günde binlerce uçuşun iptal edilmesi, Avrupa ve Kuzey Amerika’yı harekete geçirmiş ve çok geçmeden salgın ‘’toplumsal değil bireysel sağlık sorunu’’ algısı yaratılarak uçuşlar başlatılmıştı. ABD, Çin ve Dünya Sağlık Örgütü Başkanı arasındaki ağız dalaşı, ABD’nin Örgütü tehditleri pandemi ile mücadelede itimatsızlık yaratmıştı.
Virüsün siyasi ve ekonomik silah olarak laboratuvarda üretildiği, belirli ırk veya siyasi otoriteleri yıkmak için saçıldığı da söylendi. ABD de Çin’i bu yönde insanlık suçu ile yaftalamaya çalışmış olsa da son tespitler koronanın Wuhan hayvan pazarı ve yarasa çıkışlı olduğu yönündedir.
BİZDE
Pandeminin ilanında yaşanan tereddüt, Çin ve Avrupa aşısı tartışmaları, karantina koşullarında çifte standart, maske dağıtımı beceriksizlikleri, ölüm sayılarının tespit ve ilanında kriter farklılıkları, toplumsal sağlık tedbirlerinde maske, hijyen ve dezenfektan tedarikinde ticari kayırmalar mücadelenin gücünü zayıflattı.
O günlerde Umreden dönen binlerce kişi karantinaya tabi tutulmayarak Anadolu’nun en ücra köşelerine dağılmış, Cuma namazlarının cemaatle kılınması esnekliği, iktidar partisi siyasi toplantılarına göz yumulması gibi garabetler yaşanmıştı.
Bilim Kurulunun etkinliği, bilimsel açıklamaların ve uygulamaların farklı Bakanlıklarca yapılması, sokağa çıkma, alışveriş izni yığılmaları inandırıcılığı zafiyetleri hatırdadır.
Koronavirüsün biraz gerilediği günlerde verilen pandemi endemi müjdeleri şaşkınlık yaratırken maskesizliği özendiren tavırlar da keza mücadelenin iyi yönetilemediğinin işaretiydi.
İNSANLIK SUÇU
Unutmamalıdır ki kitlelerin yaşama haklarının ihlali insanlık suçu olup zaman aşımına tabi değildir. Bu suçun faillerini, bilfiil işleyenlerin yanı sıra, teşvik eden, suça katılan ve göz yumanlardan oluşur.
Pandemi sonrasında artık hiçbir şeyin eskisi gibi olamayacağının anlaşıldığı değişim sürecinde, mevcut siyasi otoritelerin ne kadar ayakta kalabileceği, ihmalkâr yöneticilerin ne ölçüde affedileceği merak konusudur.
Tarihin, bu badireyi sadece kitle ölümleri, toplumsal psikolojik ve sosyo ekonomik tahribatlarıyla değil siyasi yapılanmalarda bırakacağı derin izleriyle de not edeceği muhakkaktır.
