M. Demirel Babacanoğlu
30 Ekim 1918 günü imzalanmıştı Mondros Anlaşması, 31 Ekim günü Mustafa Kemal geldi Adana’ya, Murat Palas Oteli’nde Liman Von Sanders Paşa’dan Yıldırım Orduları Grup Komutanlığını teslim aldı. On bir gün kaldı, ileri gelenlerle görüştü, silahlarınızı teslim etmeyin. Savaş devam edecek dedi. İstanbul’dan çağrıldı, gitti. Oradan Anadolu’ya geçti. Sivas’ta iken Çukurova Genel Komutanlığına Binbaşı Kemal Beyi Kozanoğlu Doğan adıyla; Yüzbaşı Osman Tufan Beyi Aydınoğlu Tufan adıyla Doğu Kilikya Komutanlığına Yüzbaşı Ali Retip Beyi Sinan Tekelioğlu adıyla Batı Klikya Komutanlığına atadı. (…)
Fransızlar işgal ettiler Çukurova’yı.
25 Kasım günü girdiler Adana’ya, kara duman gibi çöktüler. Türkçe konuşmayı yasakladılar. Diktiler bayraklarını resmi yerlere. Korku saldılar halka.
Bu sırada, genç öğretmen Ahmet Remzi Yüreğir, Mülkiye mezunu Avni Doğan, “Adana” adıyla gazete çıkarmaya karar verdiler. 25 Aralık 1918 günü yayınlandı gazete. Bugün 103 yaşında. savaştı, vuruştu, “Gazi” oldu
“Fransızlar, sanmasın Çukurova kendilerine kalacak. Dimdik ayaktayız. Çekilip gidecekler bir gün” diye yazdılar. Öyle de oldu.
Fransızlar ürktüler, korktular. Andre Konti çağırttı gazeteyi çıkaranları, koydu önlerine altınları. “Alın kesin yayınları, yoksa iyi gelmez sonunuz” dedi. Dikildi karşısına Ahmet Remzi Yüreğir, Avni Doğan:
“Satılacak yürek yok bizde” dediler.
Kapattılar gazeteyi Fransızlar.
Kapalı kalacak değildi ya, karar verdiler yeniden çıkarmaya: Vali Nazım’dan izin alıp “Yeni Adana” adıyla yeniden yayınladılar gazeteyi. “Eşeğin kuyruğu elimizde…” yazdılar. Çıldırdı Fransızlar, sabah vakti bastılar gazeteyi. Matbaa sahibi Mücavirzade Mustafa Emin’i, Avni Doğan’ı, Adana dışına… attılar.
Arıyorlardı Ahmet Remzi Yüreğir’i, bulsalar göreceklerdi hesabını! Ahmet Bey, kadın kılığına girip çoktan çıkmıştı kentten, varmıştı Toroslara… Boğazlıyan’da buldu Avni Doğan’ı. Kayseri’de kurdular Müdafaayı Hukuk Cemiyeti’ni.
Fransızlar Hükümet Konağı’nı, Belediye, Alman binasını(1), Murat Palas Oteli’ni(2) işgal ettiler. İşbirlikçileri durmuyorlardı. Hürriyet İtilaf Partisi Adana Şubesi Başkanı Hafız Mahmut Memişpaşa Camisi’nde ağzına geleni söylüyordu. Fanizade Ali İlmi, gazetesi Ferda’yla aynı şeyleri yapıyordu. “Türkün dostu Fransızlar” diyordu.
Ermenileri yanlarına alan Fransızlar, “Klikya Ermenistanı kurduracağız size” diyorlardı… İnandılar Fransızlara, Ermeni Taşnak, Hıncak partilerine(!), dost geçindikleri komşularıyla bozdular aralarını…
Kocavezir Mahallesi’nde evleri boşlatıp girdiler… Tahtalı Camisi İmamını sebze pazarında(3) öldürdüler. Abidinpaşa Caddesi’ndeki kilisenin bodrumuna attılar öldürdüklerini. Kana buladılar bütün Çukurova’yı.
Ramazanoğlu Tevfik Kadribeyoğlu’nu, evinde dede yadigarı kılıç bulundu diye, Kale Kapısın’da tel kırbaçla, Şeyh Cemil’i(4) kuvvacıları koruyor diye nar çubuğuyla dövdüler. Vanlı Sarraf Ahmet Efendiyi, Komiser Mustafa Beyi, ve annesini, Çiftiliğinde Abdi Ağanın, Dede Ağanın adamlarını öldürdüler.
Kaçkaç başladı. Adanalılar Toroslara, Akdeniz’e doğru kaçtılar. Fransızlar-Ermeniler Kahyaoğlu Çiftliğinde yüzden fazla Türkü yaktılar… Şişmanyan başkanlığında, Hükümet Konağı’nda Ermeni devleti kurdular. Fransızların atadığı Vali Bağdadızade Abdurahman Efendi hemen koştu, İşgal Komutanı Albay Bramond’a haber verdi. İki saatlik Ermeni devleti dağıtıldı.
Ahmet Remzi Yüreğir Erciyes gazetesi sahibi Ahmet Hilmi’’den “Adana’ya Doğru” gazetesini çıkarmak için yardım istedi. İhtiyat Zabitan Cemiyet’inin desteği ile basıldı gazete. Müdafaayı Hukuk Cemiyeti Niğde’ye taşındı. Torosların eteğinde Kelebek İstasyonu’na geldiler. Kör bir makasta duran kara vagonda dizildi gazetenin yazıları. 1920’nin 25 Temmuz’unda çıktı 9. Sayısı. Bir sevinç, bir sevinç doldurdu Kelebek dağlarını.
Pozantı İşgal Komutanı Binbaşı Menil, 25 Mayıs’ta boşalttı Belemedik, Pozantı’yı. Taşındı Yeni Adana Belemedik’e. Yazı işleri Müdürlüğüne Buruk Bölgesi Grup Komutanı Ferit Celal Güven getirildi. Yahya Nüzhet, Navi Akverdi, Hacı Gülek, yedek subaylar yazarı olular gazetenin…
Mürekkep yok, çıra isiyle bezir yağı karıştırılıyor, mürekkep yapılıyor. Mustafa Kemal’in demecini yazıyorlar. “Kahraman Çukurovalılar karşı koydunuz düşmana, örnek oldunuz dünyaya. Yardımlar geldi Sovyet, Afgan, Hindistan’dan…”
Yeni Adana, at, eşek semeri, palanı içinde, insan koynunda, caket astarında gizlenerek taşınıyo, cephelerde, evlerde, Şafak Kahvesi’ne(5), okunuyor.
Şaştı Fransızlar, köpürdü bu duruma. “Nerden çıktı, kim getirdi, kim bastı, kapatmadık mı biz bu gazeteyi” dediler. Açtılar okudular, “Adana Türk’tür, Türk kalacak, kovulacak Fransızlar…” Korktu işgal komutanı, öfkelendi, bağırdı; çabuk bulun gazeteyi basanı, getireni…”
Fellik fellik aradılar, bulamadılar. Aradıkları Burdurluoğlu İsmal’di. Şimdi alış verişteydi, kağıt alıyordu gazete için, bitmedi işi, bulacaktı Halimoğlu Tekkesi’nde kalan Berduş Necip’i. Herkes ona “Gariban biri” derdi. Oysa Berduş Necip Kuvayi Milliyeci teğmendi, topladığı haberleri rapor eder, verirdi İsmail’e, İsmail de gazeteye…
Toros köylüleri, Adana yiğitleri Batı Kilikya Komutanı Tekelioğlu Sinan Paşa komutasında hörelendiler Fransızların üstüne. Anladılar Fransızlar, Çukurova yutulmayacaklar. Anlaşma istediler. 21 Ekim 1921’de imzaladılar Ankara Anlaşması’nı. Beş Ocak 1922’de çekip gittiler.
Kutlu mutlu olsun Kuvayi Milliyeci Gazi Yeni Adana’nın 104’cü kuruluş yılı ve Beş Ocak Kurtuluş Bayramı.
….
(1).İstiklal Ortaokulu. (2).Alimünif Yeğenağa Cad. üzerinde Toprak Pasajı olan yer. (3).Küçük Saat’ten Saydam Caddesine girişte kurulan sebze pazarı. (4).Soyadı yasası çıkınca Şeyh Cemil, Nardalı soyadını aldı. (5).Taşköprü ile eski Kız Lisesi arasında olan kahve, yerinde yeller esiyor.. Kaynak: Çukurova Kurtuluş Savaşı Destanı-M.Demirel Babacanoğlu, -kendi yayını-2008 Adana // Altın Yeleli Paşa-roman- M. Demirel Babacanoğlu, -kendi yayını- 2017 Adana // Yeni Adana Yıllıkları ve ilgili sayılar,yazılar.
24.12.2021, Adana
