KONUK YAZAR


İSRAF ve İTİBAR

   Fahrettin Ulukaya


 

   Fahrettin Ulukaya

Taktım bu İsraf’a. Nasıl takmam, israfta dünya üçüncüsü olmuşuz. Maalesef bu başarıda Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Meksika’nın arkasında kalmışız.

2021 yılı, Birleşmiş Milletler Gıda İsrafı Endeksi Raporu’na göre; Türkiye’de her yıl kişi başı 93 kg olmak üzere 7.7 milyon ton yiyecek çöpe atılıyor. Rapora göre dünya genelinde de her yıl toplam 931 milyon ton gıda israf ediliyor. Yani çöpe gidiyor.

İsrafın % 61’i evlerde yapılıyor. Ayrıca restoranlar ve perakende gıda satış noktalarında tüketime hazır gıdanın %17’si de çöpe gidiyor. Dünya genelinde israf edilen gıdanın toplamı 40 tonluk 23 milyon kamyon dolusu yiyeceğe karşı geliyor.

Daha önceleri gıda israfının zengin ülkelere özgü bir sorun olduğu ve genellikle onların israf ettiği düşünülüyordu. Ancak yapılan bu araştırmalarda maalesef gıda israfında ön sıralarda yer alan ülkelerin hiç de zengin ülkeler olmadığı ortaya çıktı. 2021 yılı Gıda israfı Raporu’nda ilk on sırayı Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Meksika, Türkiye, Etiyopya, Mısır, Nijerya, Filipinler, Endonezya, Vietnam gibi pek de zengin olmayan ülkeler paylaştı.

2019 yılı verilerine göre, dünyada 690 milyon kişi açlıktan doğrudan etkilenmektedir. Afrika’da bir tas çorba, bir ekmek için uzun kuyruklar oluşturuluyor, Yemen’de çocuklar açlıktan bir deri bir kemik kalıyorsa diğer taraftan milyonlarca ton gıda çöpe atılıyorsa, Dubai gibi müslüman bir ülkede gökyüzünde uçakta yapılacak bir iftar yemeği için 18.000 dolar yani, 146.000 tl ödeniyorsa burada insani duyguların sorgulanması gerekir. Zaten israf da insani duyguların körelmesinin elebaşısı ve gereksiz yere para, zaman, emek vb. harcamadır. Ancak neyin gerekli, neyin gereksiz olduğu konusunda insancıl düşünmek gerekir. Maalesef bu konuda toplumun bir kesiminde Osmanlı döneminden kalma bir düşünce yaygındır. Neymiş; ‘İtibarda israf olmazmış.’ Üniversitede okurken Tarih hocamız anlatmıştı; Mimar Sinan Süleymaniye Camisi’nin temellerini attıktan sonra temelin zemine oturması için bir süre inşaata ara verir. Camii inşaatının durmasını fırsat bilen dedikoducu hainler, parasının bittiğini, bu sebeple caminin yapılamayacağı fitnesini çıkarırlar. Bu fitne İran’a kadar yayılır. İran Şah’ı da nedendir bilinmez belki yardım, belki padişaha karşı büyüklük taslamak amacıyla, bir elçi vasıtasıyla bir sandık dolusu altın, gümüş, zümrüt vb. mücevher gönderir. Devrin padişahı Kanuni Sultan Süleyman, Mimar Sinan’ı çağırtıp elçinin gözleri önünde ‘bizim kimsenin yardımına ihtiyacımız yok’ diyerek gelen mücevherleri taş havanlarda dövdürüp, cami inşaatının harcına karıştırır. Bazıları bu olayı Osmanlının itibarını kurtarmak için yaptığını söyleseler de, bana göre İSRAF. 42 sene devlet memurluğu yaptım. 70’li ve 80’li yıllarda makam araçları siyah Kartal ve siyah Renault idi. Rahmetli Ecevit kendine yerli bir minibüsten çalışma aracı yaptırmıştı. O yıllarda ülkemizde Mercedes araçlar olmasına rağmen ekonomik araçlar tercih edilirdi. Maalesef nedense on beş, yirmi senedir makam aracı olarak en lüks ve en pahalı araçlar tercih edilmektedir. Bir devlet teşkilatı başkanına tahsis edilen pahalı bir araç da uzun bir süre basında ve medyada malzeme konusu oldu.

Bütün bu savurganlıkların altında yatan genellikle İTİBAR. Ancak itibar, araçla, giyimle, kuşamla, parayla, gösterişle veya lüks yaşamla sağlanmaz. İtibar kültürle, davranışla, iyi yönetmekle, adaletle, dürüstlükle, topluma güven vermekle sağlanır. Yaklaşık on sene önce vefat eden Akseki’li bir hemşehrimizin bankada 40 milyona yakın parası olduğu öğrenilmişti, ancak pek de itibarı yoktu toplumda.

İtibar kazanacağız diye alım gücünün üstünde bir yaşam tarzı sürdürmek, insanın, ailenin ve nihayet devletlerin sonunu getirir.

Sevgili Peygamberimiz; ‘Abdestinizi akarsu kenarında alıyor olsanız bile israf etmeyiniz’ diye buyurmuştur. Yüce dinimizin bir ayetinde de ‘Yiyiniz, içiniz fakat İSRAF etmeyiniz. Çünkü Allah İSRAF edenleri sevmez’ geçmektedir. (Araf suresi 31. ayet)

Bu ayete göre Allah’ın kimi sevip, kimi sevmediği Birleşmiş Milletler Gıda İsrafı Endeksi raporlarına göre belli olmaktadır.

 

                                                                                                                       Fahrettin Ulukaya

YAZARLAR

  • Cuma 24.9 ° / 14.2 ° Güneşli
  • Cumartesi 28.3 ° / 15.1 ° Güneşli
  • Pazar 28.3 ° / 15.7 ° Güneşli
  • BIST 100

    9079,97%3,10
  • DOLAR

    32,35% 0,15
  • EURO

    34,93% -0,09
  • GRAM ALTIN

    2322,96% 0,18
  • Ç. ALTIN

    3843,45% 0,00