“Veriler, düzenli ve anlamlı ilişkiler çerçevesinde bir araya getirildiğinde önem kazanarak bilgiye dönüşürler. Veri bilgiye dönüştürülüp, kullanılıncaya kadar bir değer ifade etmez”
Değerli okuyucular önceki haftalarda sizlerle bilim insanı, mühendis, veri bilimci veri mühendisi, makine öğrenimi ve veri bilimi konularını paylaşmıştık. Bu haftaki yazımızda birey ve toplum yaşamında verinin neden önemli olduğunu irdeleyeceğim. Küreselleşme ile birlikte vatandaşların toplum sorunlarına duyarlı, kendisini sürekli geliştiren, üst düzey düşünme becerilerine sahip, ulusal ve evrensel değerleri benimsemiş, bilgi ve iletişim çağına uyum sağlayan bireyler olma çabasında olmaları beklenir. İnsanlığa hizmet ederken matematiği/istatistiği sevmiyorsanız "veri", "nicel analiz" veya "pivot tablo (geniş bir tabloyu özetleyen istatistik tablosu)" gibi terimler korkutucu gelebilir. Bu kavramlar gözünüzü korkutmasın. Verilerin karmaşık olması gerekmez. Basitçe ifade etmek gerekirse veriler, kurumsal karar verme ve stratejiyi desteklemek için topladığınız yararlı bilgilerdir. İnternet devrimi ve teknolojik gelişmelerle birlikte dünyada inanılmaz ölçülerde veri üretilmeye başlandı. İyi veriler, kuruluşların ilerlemeye devam etmek için taban çizgisi (baseline), karşılaştırmalar ve hedefler oluşturmasına olanak tanır.
Paradan daha önemli hale gelen veri, dünya ekonomisinde oldukça büyük bir paya sahiptir. Yaşadığımız yüzyılda ülkeler, şirketleriyle savaş açmaktadırlar. Veriler, özetleme, hesaplama, sınıflandırma, gruplandırma ve analizler aracılığıyla bilgiye dönüştürülmektedir. Özel ya da kamu işletmelerinin etkili ve uzun dönemli müşteri yönetimi yapabilmeleri için veri odaklı çalışmaları gerekmektedir.
Kişisel veri: Kişisel veriler, size özel herhangi bir şeydir. Demografik bilgilerinizi, konumunuzu, e-posta adresinizi ve diğer belirleyici faktörleri kapsar. E-posta adresinizi veya kişisel verilerinizi verdiğiniz kredi kartı bilgilerinizi girmeniz gerektiğinde, birçok farklı şirket kişisel verilerinizi (özellikle sosyal medya siteleri) toplar. Çoğunlukla, sizi uğraştırmak için size kişiselleştirilmiş öneriler sağlamak için bu verileri kullanırlar. Örneğin Facebook, kişisel bilgilerinizi, size benzer diğer insanların beğendiği şeyleri temel alarak, görmek isteyebileceğiniz içerik önermek için kullanır. Buna ek olarak, kişisel veriler toplanır (bir şekilde kişisel olmayan bir hale getirmek için) ve daha sonra çoğunlukla reklam ve rekabetçi araştırma amacıyla diğer şirketlere satılır. Hiç duymadığınız şirketlerden hedeflenmiş reklam ve içerik almanın yollarından biri budur.
21. yüzyılın ilk çeyreği içindeyiz. Küreselleşmeyle yeni teknolojilerin, aralarında orantı olmayan toplumları doğurduğunu görüyoruz. Küresel birlik yerine türleşme artışları ortaya çıkmaktadır. Dünyadaki en zengin yüzde birlik grubun Dünya gelirinin yarısını elinde tuttuğu gerçeği var. Üstünlüğü sadece haksız ve ekonomik ayrımcılığa dayalı en zengin yüz ailenin servetinin en yoksul 4 milyar insanın servetinden çok olduğunu da biliyoruz. Zenginler ve yoksulların sahip oldukları beceriler arasındaki farkın kapanması olanaksız görünüyor. Küresel eşitsizlik arttıkça toplumsal gerilimlerin Dünya çapında yayılması nasıl önlenir? Son yıllarda biyomühendislik, nanoteknoloji ve yapay zekanın yükselişe geçmesi çoğu insanın ekonomik değerini ortadan kaldırabilir. Ünlü İngiliz fizikçi Stephen Hawking (1942-2018)’in “Yeterli veri sağlanabilirse duygular, sezgiler, sanatsal faaliyetler, vicdani muhakeme gerektiren işler, mimikler de yapay zekâyla taklit edilebilecektir” sözleri bize yapay zekanın pek çok şeyi taklit edebilir ve ele geçirebilir olduğu gerçeğini göstermektedir. Yeni iş modelleri, otoriteyi insandan alıp algoritmalara devretmeyi amaçlıyor. İşlevsiz olmanın sonuçlarını düşünmek istemiyorum.
Tüm servet ve yönetimin az sayıda seçkinin eline geçmesini önlemek için ne yapılabilir? Bunun yolu yeni sermaye olarak düşünülen veri mülkiyetini düzenlemekten geçiyor. Önceki çağlardaki toprak ve sanayi devrimi, 21. yüzyılda yerini veriyi kontrol etme yarışına bırakmıştır. Veri az sayıda insanın elinde toplanırsa insanlık iki ayrı türe bölünecektir. Veri kapma yarışının başında sosyal medya platformlarından WhatsApp, Google, Facebook, Microsoft, Yandex (Rusya merkezli çok uluslu firma), Baidu ( Çin arama motoru) Tencent (Çin merkezli bilişim şirketi) gibi veri devleri bulunuyor. Bunlar şimdilik bedelsiz bilgi, hizmet ve eğlence programları dağıtmayı benimsemiş görünüyorlar. Bazı bilgileri de reklam endüstrisini elinde tutanlara satıyorlar. Oysa asıl amaçları veri toplamaktır. Şirketleri topladıkları veriler üzerinden değerlendiriyorlar. Sıradan insanların bu veri akışını kontrol etmesi olanaklı değildir. Veriyi paraya nasıl çevireceğimizi bilmesek bile elimizde tutmaya değer görüyorum. Geleceği kontrol etmenin ve şekillendirmenin anahtarı bu verilerde bulunuyor olabilir.
Bilişim teknolojilerindeki gelişmelerin yol açacağı zorluklarla nasıl baş edeceğiz? Biyometrik sensörler aracılılığıyla beden ve beynimizden toplanan veriler akıllı makineler yardımıyla şirketlerin ve devletlerin bizi daha iyi tanımasını sağlıyor. Sorum şudur: Bu verilerin sahibi kimdir? Bu veriler bana mı, devlete mi, bir şirkete mi yoksa insanlığa mı aittir? Sonuç olarak kendimize ait verinin mülkiyeti nasıl düzenlenir? sorusunu herkese sormamız gerekiyor. Ayrıca biliyoruz ki ülkemizde 24.03.2016 kabul tarihli “6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu” (KVKK) uyarınca, kimliği belirli yahut belirlenebilir olan bir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgi kişisel veridir.
Veriler neden önemlidir sorusuna açıklık getireceğim.
*Veriler, kayıtlı geçmişin bir simgesidir. Bu tür simgeler sayılar veya harfler hatta resimler olabilir. *Veriler, desteklediğiniz kişilerin yaşam kalitesini iyileştirmenize yardımcı olacaktır: *İyi veriler tartışılmaz kanıt sağlar. * Veriler, kuruluşunuzdaki önemli sistemlerin sağlığını izlemenize fırsat tanır. * Uzun dönemde, veriler, kuruluşların belirli bir stratejinin etkinliğini ölçmesine olanak tanır. * Veriler, kuruluşların sorunların nedenini daha etkili bir şekilde belirlemelerini sağlar. * Veriler, sistem savunuculuğunun önemli bir bileşenidir. * Veriler, (hem iyi hem de kötü) kararlarınızı paydaşlarınıza açıklamanıza yardımcı olacaktır. * Veriler, kuruluşunuz genelinde güçlü alanları çoğaltmanıza yardımcı olur. * İyi veriler, kuruluşların ilerlemeye devam etmek için taban çizgileri, karşılaştırmalar ve hedefler oluşturmasına izin verir. * Finansman giderek daha fazla sonuç ve veri odaklı hale geliyor. Bir market alışverişinde bile ne kadar kişisel verinizi paylaştığınızı düşündünüz mü? Herkesin kendi online (çevrimiçi) içeriğinin sahibi olması gerekmez mi? Özel nitelikli kişisel verilerimizi nasıl koruyacağız? Sizlerin de bu soruların yanıtlarını düşünmenizi istedim.
21. Yüzyılın düşünürlerinden Harari (2018) ’nin ifadesiyle “veri dünyadaki en önemli ekonomik varlık halini almış durumda”. Çünkü bu veriler, kullanıcıların alışveriş tercihlerinden siyasi görüşlerine dek her konuda bilgi veriyor. “veriyi elinde tutan geleceği de elinde tutar”. Tümcesiyle yazımızı sonlandırıyorum.
KAYNAK
Yuval Noah Harari (2018) 21. Yüzyıl için 21 Ders, (7. Baskı) Kolektif Kitap, İstanbul.
