Değerli okurlar, bu hafta sizlere Yemen´e giden komutanlar arasında bulunan İsmet İnönü´nün Yemen´le ilgili anılarından bir bölümünü sunuyoruz.
RUMELİ´DEN YEMEN´E
1910 Şubatının sonlarına doğru Yemen Kuvayı Umumîyesi Erkan-ı harbiyesine memur edildiğim bildirilmiştir. İstanbul´da kısa bir zamanda hazırlandık ve yola çıktık. Yemen komutanlığına atanan İzzet Paşa´nın karargâhını Yemen´e götürmek üzere Hamidiye kruvazörünü memur etmişlerdi. Kruvazör bizi barındırmış vehareket etmişti. Harp gemisi, Kolağası Rauf Bey´in kumandasındaydı. Yemen Erkân-ı harbiyesinin reisi, evvelce de orada bulunmuş olan Albay Avni Bey idi. Yanında Binbaşı Ali Fuat (Erden), Asım Bey isminde bir kıdemli subay, benden kıdemli kolağası Kadri Bey vardı. Mektepten o sene yüzbaşı çıkmış olan Salih Bey (Omurtak), Saffet Bey (Arıkan), Nâzım Bey (İstiklâl Harbinde şehit düşen, tümen komutanı Kayserili Nâzım Bey) Erkân-ıharbiyeye memurdular. Bu üç yüzbaşı, daha ilk günden kıymetleri ve canlılıklarıyla kendilerini tanıtmışlardı.
Pek ağırdır Hudeyde´nin havası
Yemen´e gidenin ağlar anası
Halk Türküsü
Ahmet İzzet Paşa, Zeydi İmamı Yahya ile anlaşarak Seyid İdris aleyhine bir ittifak temin etmiş, bu nedenle İmam Seyid İdris´e harp ilan etmişti. Bu arada Balkan Harbi felaketi nedeniyle ordu kumandanı Ahmet İzzet Paşa İstanbul´a çağırılır.
AHMET İZZET PAŞA´NIN YEMEN´DEN AYRILIŞI
Balkan Harbi, felâketli haberlerini arka arkaya göndermeğe başladı. Ordu kumandanını İstanbul´a çağırdılar. Gizlice Akabe´ye gidecek, oradan cepheye varacaktı. Deniz yolu kapalı olduğundan hükümet Mısır´dan bir yat temin etmişti. Yat, Yemen sahilinde Hudeyde´ye yakın bir yerde bekliyordu. İzzet Paşa´nın Yemen´den ayrılışının duyulması mahzurlu görüldüğü için tertibat alınmıştı. Kumandan Hudeyde´den gece yarısından sonra ayrıldı. Kendisini yalnız biz, karargâh subayları uğurladık. Gece yapılan bu ayrılış töreni pek hazin oldu. Kumandan Paşa beraber getirdiği arkadaşlarını Yemen´de bırakmanın hüznü içinde duygulu bir konuşma yaptı. Bu konuşmaya, Kurmay Başkanı olarak arkadaşlarım adına ben karşılık verdim. Konuşmamda kendisinden çok şeyler öğrendiğimizi ve bize gösterdiği prensiplere ömrümüz boyunca sadık kalacağımızı söylediğimi hâlâ hatırlarım. Onun yerine, Yemen hareketlerinde cesareti ve doğruluğu ile şöhret yapmış olan Ferit Sait Paşa kumandayı üzerine aldı. İzzet Paşa´yı teşyi ettik ve biz Yemen´de kaldık.
İsmet İnönü, klasik batı müziğine Yemen´de nasıl alıştığını şöyle anlatır?
Ben, Batı musikisi zevkine orada alıştım. Hükümet bir aralık sahilden Sana´ya bir demiryolu yaptırmak hevesine düşmüş, bir Fransız şirketine keşif vazifesi vermişti. Biz bunu Yemen´e vardığımız zaman, orada Fransız şirketinin beklemesinden öğrendik. Nihayet, Fransızlar memleketlerine dönerlerken, eşyalarını satmışlar. Bunlar arasında bir gramofon makinesi, pek çok plâkları ile Hudeyde kumandanı tarafından satın alınarak, ordu karargâhına gönderilmişti. Yemen´de müzik ihtiyacına karşı derin hasret içindeydik. Gramofon bize bulunmaz bir nimet geldi. Akşam üzeri karargâhtan, yattığımız eve geldiğimiz vakit hep beraber gramofon başına koşardık. Plâkları tecrübe ederdik. Senfoni, arkasından opera parçası, serenat... işitmediğimiz, bilmediğimiz parçaların gürültüsüne dayanamayarak, makineyi bırakırdık, ertesi akşam aynı tecrübe. Bu zorla ağır plâkları dinlemeye tahammül çok uzun günler sürmüştür. Yavaş yavaş alışkanlık oldu. Benim hayatıma Batı musikisinin terbiyesi böylece girmiştir. İçimizde en istidatlımız Saffet Arıkan´dı. Bizden çok evvel anlamağa başlar görününce "Erzincan´da öğrenmiştir? diye yapmadığımız şaka kalmazdı, akşamları, briçe tutulmazsak yattığımız binaya gelirdik.
Yorgun olmadığımız zamanlar sofada bir uzun masa etrafında toplanır, memleket hikâyeleri, hatıralar anlatırdık. Bilenlerimiz lütfeder, memleket şarkıları da söylerlerdi?
VATANA DÖNÜŞ
Orduya gelen bir emirle benim Çatalca´da Umumî Karargâha gönderilmekliğim bildiriliyordu. 1913 yılının ilk aylarında İstanbul´a hareket ettim. Memleket için çok vahim hadiselerle dolu olan bugünlerde, hayatımın takriben 3 senesi Yemen´de geçmişti. 1913 Mart ayında Yemen´den ayrıldım.
Kaynak: Yemen, Savaşanlar Anlatıyor
Devam Edecek