Ahmet DUMAN


150´likler 150 kişimiydi?


Önümüzdeki Pazar günü Lozan Antlaşmasının yıldönümü, yani 24 Temmuz. Bizim için bayram; Lozan bayramı.

Size bu yazımda Antlaşmanın ?Genel Af? başlıklı bölümünden söz etmek istiyorum. Nedense antlaşmada böyle bir bölüm var. Türkiye ve Yunanistan karşılıklı olarak kendi ülkelerinde genel af ilan edecekler ve bu af sonucunda karşılıklı olarak ülkelerinde savaş sırasında suç işleyenlerle ilgili af çıkaracaklardır. Antlaşmanın bu bölümünde maddeler halinde hangi suçların affedileceği ayrıca ayrıntılı olarak anlatılmış ve karara bağlanmıştır.

Fakat Ulusal Savaş sırasında birçok ihanet çeteleri ve hainlerle de yapılan mücadele bazı kişi ve zümrelerin de söz konusu genel aftan yararlanmasına Türkiye razı olmamış, bu hainleri cezalandırmak üzere bir protokol için karşı tarafı zorlamıştır.

Antlaşmanın genel af başlıklı bölümünde ? Türkiye´de yerleşik olarak bulunanlardan 1 Ağustos 1914 ile 20 Kasım 1922 tarihleri arasında siyasi veya askeri suç işleyenler bu suçlarından dolayı yargılanıp cezalandırılmayacaklardır? Bu suçların arasında Lozan Antlaşmasına taraf olan Devletlerden herhangi birine herhangi bir şekilde yardım etmek suçları da vardır. Anlaşılacağı üzere dolaylı olarak ?hainlik? tanımlanmıştır. Antlaşmaya taraf olan diğer ülkeler başta İngiltere ?adamlarına? sahip çıkmak üzere antlaşmaya böyle bir madde koymuşlardır.

Türkiye bu maddeye karşı çıkmıştır. ?Biz bir ölüm kalım savaşında ülkemizi kurtarmaya çalışırken ihanet edenleri nasıl affedelim? Üstelik ?genel Af ? bizim iç işimizdir siz karışamazsınız.? diyerek ısrar edince bir protokol eklenmiş ve Türkiye´nin cezalandırabileceği kişi sayısı 150 ile sınırlandırılmıştır. Bu cezalandırma işlemi Antlaşmanın taraflarınca kabulü ve onayından sonra ?sürgün? yani ülke sınırları dışında çıkarılması şeklinde olacaktır.

Lozan Antlaşması 23 Ağustos 1923 günü Meclis tarafından kabul edilip onaylandıktan sonra antlaşmanın ?Genel Af? başlıklı bölümünün uygulanması çalışmaları ve Sürgünle cezalandırılacak olan 150´liklerin saptanması için bir komisyon oluşturulmuştur. Fakat unutulamayan acı geçmiş ve yaşananlar insanların hem ?Genel Af? konusunda hem de 150´likler konusunda tepkilerini ve seslerini yükseltmelerine neden olmuştur.  İsmet Paşa ?Affı umumi beyannamesinin ruhu 10 seneden beri devam edegelen birçok sorunu bir defada çözmek ve yatıştırmak arzusudur. Yalnız, bu affı umumiden vatana karşı görevini ihmal etmiş ve içinde bulundukları suçluluktan kendilerini hiçbir surette kurtaramayacak olanlar da yararlanmışlardır. Affı umumi beyannamesinin zayıf olan yanı da budur. Fakat bu sakıncayı 150 kişiyi istisna tutarak ve mazinin silinip unutulacağı ümidine bağlanarak göze aldık (TBMM Zabıt ceridesi, D. 2, C. 1: 279)? diyerek ortalığı sakinleştirmeye çalışmıştır.

İçişleri Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğünün bu 150 ismi saptamak için yaptığı çalışma sonucunda 600 kişilik bir liste ortaya çıkmıştır! Sayının, Antlaşma uyarınca 150 olması gerektiği için liste tekrar gözden geçirilmiş zorlukla yeni bir liste hazırlanmıştır. Ancak bu kez de sayı 149 olunca bir kişi daha eklenerek tamamlanmıştır.

Eklenen son kişi de, geri kalan 149 kişinin de kimler oldukları bu gün biliniyor. Bilinmeyen, ilk hazırlanan 600 kişinin kimler olduğu; bunlar hiç açıklanmamış. Antlaşma nedeniyle 150 kişiyle sınırlanan ancak saptanan ve cezalandırılmalarının gerektiği düşünülen diğer 450 kişinin isimleri hiç açıklanmamış. Şimdi merak ettiğim konu, bu 150 kişi ilk hazırlanan listeden mi seçildi yoksa o 600 kişi gizlenip yeni bir liste mi hazırlandı?

Devletin resmi organları eliyle ihanetleri belgelenen ve cezaya çarptırılması gereken bu adamların bu 600 kişinin kimler olduğunu hangi görevlerde bulundukları, sonradan neler yaptığı kimlerin yakını olduklarını merak etmez misiniz? Yaşadığımız bunca şeylerin yitirmek üzere olduğumuz Cumhuriyetimizin bölünmek üzere olan Ülkemizin bu duruma düşmesinde paylarının, katkılarının olup olmadığını merak etmez misiniz?

Ben çok merak ediyorum. Bu bilgilere ulaşabilecek kim varsa onlardan rica ediyorum. Bu merakımı lütfen giderin.

 Meraklısına birkaç not: İsmet Paşanın konuşmasını Prof.Dr. Nurşen Mazıcının SBF dergisinin  55-1 numaralı  sayısına yazdığı ?Af Yasalarında 150´likler? başlıklı makalesinden aldım. 150´liklerle ilgili belge, bilgi ve daha birçok ayrıntı, isimler ve görevler her kaynakta bulunabiliyor.

 

 

YAZARLAR

  • Cuma 24.9 ° / 14.2 ° Güneşli
  • Cumartesi 28.3 ° / 15.1 ° Güneşli
  • Pazar 28.3 ° / 15.7 ° Güneşli
  • BIST 100

    9079,97%3,10
  • DOLAR

    32,35% 0,15
  • EURO

    34,93% -0,09
  • GRAM ALTIN

    2322,96% 0,18
  • Ç. ALTIN

    3843,45% 0,00